Abbe səhvi (Abbe error) - Optik mikroskoplarda, xüsusən də mikroskopik obyektlərin ölçülməsi və görüntülənməsi prosesində yaranan bir səhv növü. Mahiyyəti Bu səhv, mikroskopun optik sistemi və ölçmə cihazlarının qeyri-dəqiqliyinə görə, mikroskopik obyektlərin ölçülməsində yaranan təhriflərdən irəli gəlir. Abbe səhvi, optik mikroskopiyanın nəzəri əsaslarını irəlilədən və mikroskopik görüntü və ölçmələrdəki limitləri təyin edən Ernst Abbe adlı alimin adından götürülmüşdür. Ernst Abbe, 19-cu əsrin sonlarına doğru mikroskopların optik xüsusiyyətlərini nəzəri olaraq formullaşdırmış və mikroskopiyada şəkil keyfiyyətinin artırılması və həll gücünün artırılması üçün optik sistemlərin necə dizayn edilməsi lazım olduğunu müəyyən etmişdir. Lakin, onun təklif etdiyi nəzəri limitlər və texnologiyalar hələ də müasir mikroskopiyaların əsasını təşkil etməkdədir və bəzi səhvlərin meydana gəlməsinə səbəb olur. Abbe səhvi, mikroskopiyada bir çox amil və səhv nəticəsində meydana gələ bilər. Abbe səhvinin yaranmasının başlıca səbəbləri: 1. Fokus problemləri: Mikroskoplarda ən vacib parametrlərdən biri də obyektin düzgün fokuslanmasıdır. Obyektin mikroskopda fokuslanmaması, görüntünün qeyri-dəqiq olmasına səbəb olur. Abbe səhvi, mikroskopun obyektiv lensinin düzgün fokuslanmaması nəticəsində ortaya çıxır. Hətta kiçik fokus dəyişiklikləri belə görüntü keyfiyyətində ciddi səhvlərə səbəb ola bilər. 2. Optik xətalar və difraksiya: Optik mikroskopların görüntü keyfiyyəti difraksiya limitinə bağlıdır. Bu limit, mikroskopların yalnız müəyyən bir ölçüdəki obyektləri ayırd edə bilməsi ilə bağlıdır. Mikroskopların həll gücü məhdud olduğundan, detallı görüntülər əldə edilməsi çətinləşir. Abbe səhvi, bu həll limitləri səbəbindən kiçik obyektlərin qeyri-dəqiq ölçülməsinə və görüntülənməsinə səbəb olur. 3. Optik sistem və obyektiv problemləri: Mikroskoplarda istifadə olunan obyektivlər çox vacibdir. Obyektiv lenslərin keyfiyyəti, optik performans və işıqlanma gücü ilə əlaqəlidir. Obyektivin optik xüsusiyyətlərindəki hər hansı bir zədə, səhv yerləşdirilməsi və ya qeyri-mükəmməl işıqlandırma, Abbe səhvi ilə nəticələnə bilər. 4. Çevrə və mühit faktorları: Mikroskopların performansını təsir edən mühit faktorları da mövcuddur. Məsələn, mikroskopda istifadə edilən işıqlandırma növü (zəif və ya yüksək enerjili işıq), temperatur dəyişiklikləri, obyektin struktur xüsusiyyətləri və ya şəffaflıq dərəcəsi Abbe səhvinin yaranmasında mühüm rol oynaya bilər. 5. Nəzarət sistemlərinin səhvləri: Mikroskoplarda bəzən rəqəmsal ölçmələr və ya işıqlandırma, avtomatik fokuslama və s. kimi nəzarət sistemləri istifadə olunur. Bu texnologiyalar səhv parametrlər ilə işlədikdə, Abbe səhvi meydana gəlir. Xüsusilə avtomatik fokuslama sistemləri düzgün işləmədikdə obyektin düzgün görüntülənməməsi mümkündür. Əsas parametrlər - İşıq dalğa uzunluğu (λ): Mikroskopun görüntü keyfiyyətini təyin edən əsas amildir. Daha qısa dalğa uzunluqları daha yüksək həll gücü təmin edir. - Apertur nömrəsi (NA): Obyektiv lensin apertur nömrəsi, mikroskopun topladığı işıq miqdarını və detalları necə ayırd etməyə imkan verəcəyini göstərir. - Mikroskopun həll gücü: Abbe limitinə bağlı olaraq müəyyən edilir. Bu limit, mikroskopların təbii olaraq daha kiçik ölçülü strukturları göstərməsindəki çətinlikləri göstərir. Əsas formul d=λ/2NA Burada: d — mikroskopun həll limiti, λ — istifadə edilən işıq dalğa uzunluğu, NA — obyektiv linzanin aperturunun nömrəsidir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Abbe_error
https://www.researchgate.net/publication/377237105_A_data-driven_high-precision_modeling_method_of_machine_tool_spatial_error_under_the_influence_of_Abbe_error
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022309303002837
https://engineeringnotes.org/metrology/abbes-principle-of-alignment/#google_vignette
Tarix : 6 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
