3D ultrasəs - Müasir tibbi diaqnostikada ən mühüm texnologiyalardan biri. Mahiyyəti Bu metod, ənənəvi 2D ultrasəsin inkişaf etmiş forması olub, orqan və toxumaların daha real və dəqiq üçölçülü görüntüsünü əldə etməyə imkan yaradır. Xüsusilə doğuş öncəsi müayinələrdə geniş istifadə olunan 3D ultrasəs, dölün üz cizgilərini və bədən quruluşunu ətraflı görməyə şərait yaradır. Bundan əlavə, kardiologiya, ortopediya və onkologiya kimi bir çox tibbi sahələrdə tətbiq edilir. Əsas mərhələlər - Səs dalğalarının göndərilməsi – Ultrasəs cihazının proba adlı hissəsi yüksək tezlikli səs dalğaları yayır. Belə ki,3D ultrasəs zamanı xüsusi transduser (prob) bədənə yüksək tezlikli səs dalğaları göndərir. Bu dalğalar bədənin müxtəlif toxumalarından və orqanlarından əks olunaraq geri qayıdır. - Səs dalğalarının toxumalardan əks olunması – Dalğalar orqan və toxumalara dəyəndə əks olunur və geri qayıdır. Yəni, 3D ultrasəs transduseri fərqli bucaqlardan çoxsaylı 2D kəsikləri (slices) qeydə alır. Bu, ya transduserin əl ilə hərəkət etdirilməsi, ya da avtomatik olaraq skan etmə yolu ilə baş verir. - Geri dönən siqnalların işlənməsi – Toplanan siqnallar kompüter tərəfindən analiz edilir və görüntü halına salınır. Belə ki, toplanmış 2D görüntülər ultrasəs cihazının daxili proqram təminatı vasitəsilə rəqəmsal olaraq yenidən qurulur və üçölçülü təsvirə çevrilir. Bu rekonstruksiya prosesi həcmli görüntü yaratmaq üçün mürəkkəb alqoritmlərdən istifadə edir. - Vizualizasiya və təhlil - Hazır 3D görüntü ekranda göstərilir. Həkimlər bu görüntünü fərqli bucaqlardan araşdıra, böyüdə və detalları daha dəqiq təhlil edə bilərlər. Xüsusilə dölün anatomik qüsurlarını, şişlərin ölçüsünü və sümük strukturlarını aydın görmək mümkündür Tarix Ultrasəs texnologiyasının tarixi XX əsrin ortalarına gedib çıxır. 1950-ci illərdə ilk tibbi ultrasəs cihazları istifadə olunmağa başlandı. 2D ultrasəs uzun illər standart metod kimi qəbul edildi. 3D ultrasəsin əsas inkişaf mərhələləri: 1980-ci illər – 3D ultrasəs texnologiyası üzərində ilk elmi araşdırmalar aparıldı. 1990-cı illər – Kompüterlərdə qrafik emal imkanlarının inkişafı ilə birlikdə ilk praktik 3D ultrasəs cihazları istehsal olundu. 2000-ci illər – Texnologiya kommersiya məqsədilə geniş yayıldı və tibbi diaqnostikada standart tətbiq sahəsinə çevrildi. 2010-cu illər və sonrası – Süni intellekt və avtomatik analiz sistemlərinin tətbiqi ilə 3D ultrasəs daha dəqiq və sürətli nəticələr təqdim etməyə başladı. Üstünlükləri: Ənənəvi və etibarlı bir diaqnostik vasitədir. Canlı görüntü təmin etdiyi üçün həkimlər dərhal dəyərləndirmə apara bilirlər. Digər ultrasəs texnologiyalarına nisbətən daha ucuzdur. Ürək, qaraciyər, böyrəklər və dölün inkişafını izləmək üçün etibarlı üsuldur. Məhdudiyyətlər - İkiölçülü görüntü – Dərinlik və həcm haqqında tam məlumat vermir. - Ətraflı görüntü təqdim tmir – Dölün üz cizgilərini və bəzi anatomik detallarını tam görmək mümkün olmur. Tətbiq sahələri Hamiləlik zamanı dölün böyüməsini izləmək, daxili orqanların, o cümlədən qaraciyər, böyrək, ürək və qalxanabənzər vəzin müayinəsi, ürək-damar xəstəliklərinin diaqnostikasında (EKOKG ultrasəs müayinəsi) gniş istifadə edilir. Üstünlükləri: - Daha Real və Həcmli Görüntü – Dölün üz cizgiləri, orqanların forması və sümük quruluşu daha yaxşı görünür. - Diaqnostik Üstünlük – Doğuş öncəsi anomaliyaları daha erkən mərhələdə aşkar etməyə kömək edir. - Cərrahiyyə Planlaşdırması Üçün Faydaldır – Onkoloji və ortopedik problemlərin qiymətləndirilməsində əhəmiyyətlidir. - Valideynlər Üçün Emosional Dəyər – Körpənin üzünün aydın təsvirini görmək imkanı yaradır. Məhdudiyyətləri: - Bahalıdır – 2D ultrasəslə müqayisədə daha bahalı avadanlıq tələb edir. - Uzun Müayinə Prosesi – Daha detallı görüntü almaq üçün uzun müddət vaxt tələb edir. - Dölün Mövqeyindən Asılıdır – Əgər döl ultrasəs üçün əlverişsiz mövqedədirsə, görüntü keyfiyyəti aşağı ola bilər. Tətbiq Sahələri: Doğuş Öncesi (Prenatal) Müayinələr – Dölün anatomik quruluşunun təhlili. Onkologiya – Şişlərin ölçüsünü və formasını daha aydın görmək. Ortopediya və Travmatologiya – Sümük və oynaqların üçölçülü təsviri. Növlər - Statik 3D ultrasəs: Bir anda yalnız bir üçölçülü şəkil çəkilir və görüntü real zamanlı deyil. - Daha təkmilləşdirilmiş 3D texnologiyası: - Volumetrik 3D ultrasəs – Bütün bir bölgənin həcmi haqqında məlumat toplamaq üçün istifadə olunur. - Rendering texnologiyası – Daha real və aydın görüntülər yaratmaq üçün istifadə edilən işıqlandırma və kölgələmə texnikaları.
https://en.wikipedia.org/wiki/3D_ultrasound
https://www.gehealthcare.com/about/newsroom/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666571925000027
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010482524008795
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36086433/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30394144/
Tarix : 6 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
