Üç dəyərli məntiq (Ternary Logic) - Ənənəvi ikili məntiqdən fərqli olaraq, üç mümkün doğruluq dəyəri ilə işləyir: doğru (1), yanlış (0) və müəyyən olmayan (təhlükəli və ya qeyri-müəyyən). Bu cür məntiq sistemi, əsasən qeyri-dəqiqlik, qeyri-müəyyənlik və müxtəlif şəraitlərin mövcud olduğu vəziyyətlərdə istifadə olunur. Üç dəyərli məntiq, ənənəvi məntiq sistemlərindən fərqli olaraq daha zəngin və mürəkkəb əlaqələri təhlil etmək üçün əlverişlidir. Tarix İlkin nəzəriyyələri 20-ci əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Ən məşhur nəzəriyyəçi və riyaziyyatçı, üç dəyərli məntiqin əsasını atan, 1910-cu illərdə məntiq nəzəriyyələri üzərində işləyən Jan Lukaseviçdir. O, məntiqin mümkün olan dəyərləri artıraraq, ikili məntiqin bəsitliyini aşmağı təklif etdi. Daha sonra, Kurt Gödel və Alan Turing kimi alimişlər üç dəyərli məntiqin daha mürəkkəb riyazi strukturlarını inkişaf etdirdilər, və bu, süni intellekt və qeyri-dəqiq məlumatlar üçün faydalı oldu. Sonrakı illərdə, Fuzzy Logic (bulanık məntiq) kimi üç dəyərli məntiqdən daha inkişaf etmiş yanaşmalar da meydana gəldi. Üç dəyərli məntiqdə üç əsas doğruluq dəyəri (truth value) mövcuddur: Doğru (1): Bu, ifadənin doğru olduğunu göstərir. Yanlış (0): Bu, ifadənin yanlış olduğunu göstərir. Müəyyən olmayan (İstifadə olunan müxtəlif terminlərə görə, bəzən "təhlükəli" və ya "qeyri-müəyyən" də adlandırılır): Bu, ifadənin doğru və ya yanlış olmadığını göstərir, yəni vəziyyətin dəqiq olmadığı hallarda istifadə olunur. Riyazi ifadəsi: -A AND B: A∧B={0 əgər A=0 və ya B=0, 1 əgər A=1 və B=1, 2digər hallarda} -A OR B: A∨B={ 1 əgər A=1 və ya B=1, 0 əgər A=0 və B=0, 2digər hallarda} -NOT A: ¬A={0 əgər A=1, 1 əgər A=0, 2 əgər A=2} Üç dəyərli məntiqin nəzəriyyəsi riyazi olaraq bir çox formal sistemlərlə tətbiq edilir. Bəzi əsas formal yanaşmalar: - Lukaseviç üç dəyərli məntiqi: Bu sistem, üçüncü bir dəyəri (müəyyən olmayan) ikili məntiqə əlavə edir. Ən sadə şəkildə, burada “doğru”, “yanlış” və “qeyri-müəyyən” olan üç qiymət nəzərə alınır. - Kleene'nin üç dəyərli məntiqi: Bu yanaşma, qeyri-müəyyənlikləri həll etmək üçün daha çox pragmatik yanaşmalar təqdim edir və əsasən riyazi və kompüter elmlərində istifadə olunur. - Post üç dəyərli məntiqi: Bu sistemdə, bəzən "müəyyən olmayan" dəyər həm doğru, həm də yanlış olan vəziyyətlərdən ayrılır və daha geniş məntiqi struktur təqdim edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Three-valued_logic
https://nlp.stanford.edu/nlp/javadoc/javanlp/edu/stanford/nlp/util/Trilean.html
https://plato.stanford.edu/archIves/sum2020/entries/peirce-logic/three-valued-logic.html
http://www.commens.org/encyclopedia/article/lane-robert-triadic-logic
https://www.jstor.org/stable/2182851
https://plato.stanford.edu/entries/logic-manyvalued/
https://formallogic.eu/EN/4.2.ThreeValuedLogic.html#google_vignette
https://modern-sql.com/concept/three-valued-logic
https://en.wikipedia.org/wiki/%C5%81ukasiewicz_logic
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://builds.openlogicproject.org/content/many-valued-logic/three-valued-logics/kleene.pdf
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www3.cs.stonybrook.edu/~cse371/5slide.pdf
Tarix : 14 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
