Yerkes-Dodson qanunu (Yerkes-Dodson Law) - İnsan psixologiyası və davranışı ilə bağlı əsas prinsip. Bu qanun, bir fərdin performans səviyyəsinin onun arousal (təhrik və ya həyəcan) səviyyəsinə bağlı olduğunu izah edir. Yerkes və Dodson tərəfindən 1908-ci ildə formalaşdırılmış bu qanuna əsasən, performans və arousal arasındakı əlaqə əyri formalıdır və zəng şəkilli (bell curve) bir qrafiklə təsvir edilir. Əsas prinsipləri - Aşağı səviyyəli arousal: Əgər insanın arousal səviyyəsi çox aşağıdırsa (məsələn, darıxma və ya motivasiyasızlıq), onun performansı zəifləyir. Məsələn, tələbə çox rahatdırsa və dərsə maraqsız yanaşırsa, o, zəif nəticələr göstərə bilər. - Orta səviyyəli arousal: Bu nöqtədə insan diqqətli, motivasiyalı və balanslı olur. Məsələn, tələbə özünü motivasiya edir, amma həyəcanı onun diqqətini yayındırmır. - Yüksək səviyyəli arousal: Həyəcan çox yüksəldikdə (stress və ya təzyiq nəticəsində), performans yenidən düşür. Bu, bir növ "təzyiq altında çöküş" vəziyyəti yaradır. Məsələn, tələbə imtahan zamanı çox həyəcanlanırsa, bildiyi sualları da səhv cavablandıra bilər. Tətbiq sahələri - Təhsil və öyrənmə: Müəllimlər tələbələr üçün optimal təlim mühitini təmin etməli və tələbələrin həddindən artıq təzyiq hiss etməsinin qarşısını almalıdır. - İş performansı: Menecerlər işçilərin çox yüksək və ya aşağı stress altında olmamasına diqqət etməlidir. - İdman: Atletlərin yarışlarda stress və motivasiyasının optimal səviyyədə olması üçün məşqçilər xüsusi üsullardan istifadə edə bilər. Qrafik təsviri X oxu: Arousal səviyyəsi Y oxu: Performans səviyyəsi Əyri: Arousal artdıqca əvvəlcə performans artır, sonra müəyyən bir nöqtədə (optimal səviyyə) ən yüksək nöqtəyə çatır və daha sonra azalmağa başlayır.
https://www.healthline.com/health/yerkes-dodson-law
https://www.verywellmind.com/what-is-the-yerkes-dodson-law-2796027
https://www.psychologytools.com/resource/performance-and-the-yerkes-dodson-law
https://www.researchgate.net/publication/247743193_Yerkes-Dodson_A_Law_for_all_Seasons
https://www.learningscientists.org/blog/2024/2/29-1
Tarix : 20 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
