Yataq böcəkləri - Qanla qidalanan parazitik həşəratlar. Onlar gecə vaxtı qan yeyən mikropredatorlar hesab olunur. Bəzi növlər, xüsusilə "Cimex lectularius" (ümumi yataq böcəyi) və "Cimex hemipterus" (tropik yataq böcəyi), insanları və digər isti qanlı heyvanları dişləyərək qidalanırlar. Yataq böcəklərinin dişləmələri dəridə qızartılar, qabarcıqlar və allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Bu böcəklərin dişləmələri infeksiyon xəstəlikləri yaymasa da, bəzi hallarda psixoloji və fiziki təsirlər yarada bilər. Növləri Yataq böcəkləri əsasən iki növdən ibarətdir: "Cimex lectularius" və "Cimex hemipterus". "Cimex lectularius", adətən daha soyuq iqlimlərdə, xüsusilə inkişaf etmiş ölkələrdə yayılıb. "Cimex hemipterus" isə tropik ərazilərdə tapılır. Bu böcəklər 1-7 mm arasında ölçüyə sahib olur. Çox vaxt yatarkən insanların bədəninin açıq hissələrinə hücum edirlər. Xüsusiyyətləri Yataq böcəklərinin dişləmələri qızartılar, qaşınmalar və bəzən qabarcıqlar meydana gətirə bilər. Dişləmə reaksiyaları bir neçə dəqiqədən bir neçə günə qədər gecikə bilər. Bəzi insanlar heç bir təsir hiss etmədiyi halda, bəzilərində isə şiddətli qaşınma və allergik reaksiya müşahidə edilə bilər. Yataq böcəklərinin dişləmələri dəri infeksiyasına yol aça bilər. Müalicəsi Yataq böcəyi dişləmələrinin müalicəsi əsasən simptomları azaltmağa yönəldilmişdir. Antihistaminlər və kortikosteroidlər istifadə edilə bilər. Müalicə edilmədikdə simptomlar 1-2 həftə ərzində öz-özünə keçir. Evdəki yataq böcəkləri ilə mübarizə üçün mütəmadi olaraq otaqları təmizləmək, paltarları yüksək temperaturda yumaq və pestisidlərdən istifadə etmək tələb oluna bilər. Yataq böcəkləri, əsasən insanın fərdi əşyaları, paltarları və ev əşyalarında ola bilirlər. Böcəklər, xüsusilə açıq dəriləri, yorğanla örtülməmiş bölgələri hədəf alır. Mübarizə üsulları Yataq böcəklərini öldürmək üçün otağı 50 °C-yə qədər isitmək, paltarları yüksək temperaturda yumaq və vakumlamaq kimi üsullar tətbiq edilir. 100% təsir edən pestisidlər tapılmayıb, çünki bu böcəklər pestisidlərə qarşı çox dözümlüdür. Yataq böcəklərini məhv etmək üçün qeyri-kimyəvi üsullar və bu üsulların kombinasiyası daha effektlidir. Qədimdə yataq böcəklərini məhv etmək və ya onlardan qorunmaq üçün bitkilər, göbələklər və digər həşəratlar (və ya onların ekstraktları) istifadə olunurdu. Məsələn, qara istiot, tütün və çöl nanəsi kimi bitkilər bu məqsədlə istifadə edilmişdir. 19-cu əsrdə Böyük Britaniya və Fransada yataqların ətrafında toxuma panelləri qurulmuş və səhər tezdən silkələnmişdir. XX əsrdə, yanğınlardan çıxan tüstü və küllü torpaq yataq böcəklərinə qarşı istifadə olunmuş və bunlar arasında xüsusilə küllü torpaq təbii, zəhərsiz vasitə olaraq yenidən gündəmə gəlmişdir. Tarixi Təxminən 3500 il əvvəl Misirdə insan parazitləri kimi məlum olub. Yataq böcəkləri haqqında ilk yazılı məlumatlar isə qədim Yunanıstana aiddir. Sözügedən məlumatlar e.ə. 400-cü ildən əvvəlki dövrlərə aiddir və Aristotel tərəfindən də qeyd edilmişdir. Plininin "Təbii Tarix" əsərində, yataq böcəklərinin tibbi məqsədlərlə istifadə edildiyi bildirilmişdir. Roma dövründə bu həşəratlar ilan dişləmələri və qulaq infeksiyaları kimi xəstəliklərin müalicəsi üçün tövsiyə edilmişdir. Yataq böcəkləri Almaniya, Fransa və İngiltərədə müxtəlif dövrlərdə qeyd olunmuş, lakin İngiltərədə nadir halda rast gəlinmişdir. 18-ci əsrdə bəzi insanlar yataq böcəklərinin Londonu yenidən qurmaq üçün gətirilən odunlarla şəhərə yayıldığını iddia edirdi. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra inkişaf etmiş ölkələrdə bu böcəklər böyük ölçüdə məhv edildi, amma 1990-cı illərdən sonra infestasiyalar yenidən artmağa başlayıb və indi dünyanın hər yerində yayılıb. Yataq böcəklərinin yayılmasının səbəbləri arasında artan miqrasiya, beynəlxalq səyahət, ikinci əl əşyaların alqı-satqısı, bəzi pestisidlərin qadağan edilməsi və pestisidlərə qarşı artan müqavimət göstərilir. Yataq böcəklərinin yayılmasını önləmək və onlardan qorunmaq üçün, xüsusilə yeni yerlərə səyahət edənlər və ya köhnə əşyaları gətirənlər diqqətli olmalıdır. Evə gələn əşyaların yoxlanması və müntəzəm olaraq təmizlənməsi infestasiyanın qarşısını almağa kömək edə bilər.

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/Bed_bug

https://www.britannica.com/animal/bedbug

https://extension.entm.purdue.edu/publichealth/insects/bedbug.html

https://a-z-animals.com/animals/bed-bugs/

https://www.epa.gov/bedbugs/bed-bugs-appearance-and-life-cycle

https://www.nhs.uk/conditions/bedbugs/

https://www.cdc.gov/bed-bugs/about/index.html

https://www.healthdirect.gov.au/bed-bugs

https://dph.illinois.gov/topics-services/environmental-health-protection/structural-pest-control/bed-bugs.html

https://www.hpsc.ie/a-z/other/bedbugs/

https://entomology.ca.uky.edu/ef636

https://www.news-medical.net/health/Bedbugs-Parasitic-Insects.aspx

Tarix : 24 dekabr 2024

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.