Uzunmüddətli tədqiqat (ingiliscə Longitudinal Study) - Elmi araşdırma metodudur ki, burada bir və ya daha çox dəyişənin zamanla necə dəyişdiyini öyrənmək məqsədilə məlumatlar toplanır. Xüsusiyyətlər - Zamanla təbliğ: Uzunmüddətli tədqiqatlar, məlumatları uzun müddət ərzində toplamağa əsaslanır. Bu müddət bir neçə ildən onilliklərə qədər dəyişə bilər. - Bir və ya daha çox qrupun izlənməsi: Tədqiqatda bir və ya daha çox qrup (məsələn, müəyyən yaş qrupları, tibbi vəziyyətləri olan insanlar) izlənə bilər. Bu qruplar zamanla ölçülən dəyişənlərə əsasən müqayisə edilir. - Müxtəlif məlumatlar: Uzunmüddətli tədqiqatlarda müxtəlif məlumat növləri istifadə edilə bilər: anketlər, tibb testləri, davranış müşahidələri və s. - İzləmə və dəyişikliklər: Bu tədqiqat növü müəyyən xüsusiyyətlərin və ya göstəricilərin zamanla necə dəyişdiyini, inkişaf etdiyini və hansı faktorların buna təsir etdiyini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Növlər - Prospektiv uzunmüddətli tədqiqatlar: Bu tədqiqatlarda iştirakçılar gələcəkdə izlənir və məlumatlar müəyyən vaxt intervalları ilə toplanır. Bu növ tədqiqatlar xüsusən səbəb-nəticə əlaqələrini araşdırmaq üçün faydalıdır. - Retrospektiv uzunmüddətli tədqiqatlar: Bu tip tədqiqatlarda isə iştirakçılar əvvəlki dövrlərdə toplanmış məlumatlara əsaslanaraq izlənir. Məsələn, keçmişdə baş vermiş xəstəliklər və ya davranışlar haqqında məlumatlar təhlil edilir. - Cohort tədqiqatları: Uzunmüddətli tədqiqatların ən çox yayılmış növüdür. Bu tədqiqatlar müəyyən bir zaman müddətində müxtəlif yaş qruplarını və ya xüsusi tədqiqat qruplarını izləyərək müəyyən dəyişənlərin inkişafını təhlil edir. Faydaları - Səbəb-nəticə əlaqələrinin müəyyənləşdirilməsi: Uzunmüddətli tədqiqatlar, dəyişənlər arasında səbəb-nəticə əlaqələrini müəyyən etməyə imkan verir, çünki bu metodda eyni qrup üzərində zamanla təkrarlanan ölçümlər alınır. - Dəyişikliklərin araşdırılması: Uzunmüddətli tədqiqatlar, insanların zamanla necə dəyişdiyini, xüsusilə psixoloji, bioloji və sosial dəyişiklikləri müəyyən etməyə kömək edir. - Nadir xəstəliklərin öyrənilməsi: Uzun müddətli izləmə, nadir və ya uzun müddət ərzində inkişaf edən xəstəliklərin və şəraitlərin öyrənilməsində faydalıdır. - Qrup müqayisələri: Fərqli qrupların zamanla necə dəyişdiyini müqayisə edərək sosial, təhsil və ya tibbi sahələrdə daha dərindən nəticələr əldə etmək mümkündür. Məhdudiyyətləri - Zaman və xərc: Uzunmüddətli tədqiqatlar uzun müddət davam etdiyi üçün tədqiqatın həyata keçirilməsi çox zaman alıcı və bahalı ola bilər. Ayrıca, iştirakçıların uzun müddət ərzində izlənməsi logistik problemlərə yol aça bilər. - Məlumatların dəqiqliyi və etibarlılığı: Uzun müddət davam edən tədqiqatlarda iştirakçıların məlumatları təkrarladıqca dəyişə bilər, bu da məlumatların etibarlılığını poza bilər. Ayrıca, iştirakçıların tədqiqatdan çıxması (tədqiqatdan təxirə salınması) nəticələrin yanlış ola biləcəyini göstərir. - İzləmə problemləri: Tədqiqatın çox uzun müddət davam etməsi ilə bağlı olaraq, iştirakçıların itməsi (köç etmə, həyat vəziyyəti dəyişmə və ya ölümlə əlaqədar) nəticələrə təsir edə bilər. Bu, məlumatların tamlığına və tədqiqatın ümumi güvənliyinə zərər verə bilər. - Qeyri-səlis nəticələr: Uzunmüddətli tədqiqatlar çox sayda dəyişəni nəzərə alır və nəticələr müxtəlif faktorlardan təsirlənə bilər. Nəticə olaraq, bəzən fərqli nəticələr çıxarmaq çətinləşir. Tətbiq sahələri - Tibb və sağlamlıq: Uzunmüddətli tədqiqatlar xəstəliklərin inkişafını izləmək, tibbi müalicələrin uzunmüddətli təsirlərini qiymətləndirmək və profilaktik tədbirlərin effektivliyini öyrənmək üçün geniş istifadə olunur. - Psixologiya: Uzunmüddətli psixoloji tədqiqatlar, fərdlərin davranışlarını, düşüncə proseslərini və emosional vəziyyətlərini izləyərək psixoloji inkişafın müxtəlif mərhələlərini anlamağa kömək edir. - Sosial elmlər: Uzunmüddətli tədqiqatlar, sosial dəyişikləri, insanların həyat tərzini və sosial münasibətləri zamanla izləmək üçün faydalıdır. - Təhsil: Təhsil sahəsində, uşaqların inkişafını, məktəb mühitindəki dəyişiklikləri və təhsil siyasətlərinin uzunmüddətli təsirlərini araşdırmaq üçün tətbiq edilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Longitudinal_study
https://en.wikipedia.org/wiki/Houghton_Mifflin_Harcourt
https://academia.stackexchange.com/questions/54017/what-is-the-difference-between-a-panel-study-and-a-cohort-study
https://www.studysmarter.co.uk/explanations/social-studies/research-methods-in-sociology/longitudinal-study-sociology/
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://pure.rug.nl/ws/files/40193705/00006842_201702000_00011.pdf
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6266452/
https://web.archive.org/web/20160304191937/http://psychology.about.com/od/lindex/g/longitudinal.htm
https://academic.oup.com/ije/article/48/6/1752/5563992?login=false
https://web.archive.org/web/20140228225154/http://childandfamilypolicy.duke.edu/project/child-development-project-developmental-pathways-to-adjustment-and-well-being-in-early-adulthood/
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dskb.dk/wp-content/uploads/2023/09/202303_DSKBnyt_web.pdf
https://web.archive.org/web/20150914130715/https://sharepoint.washington.edu/uwsom/sls/about/Pages/default.aspx
https://web.archive.org/web/20151010154319/http://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/user-guidance/longitudinal-study/index.html
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6469306/
https://sls.lscs.ac.uk/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4669300/#:~:text=Longitudinal%20studies%20employ%20continuous%20or,time%E2%80%94often%20years%20or%20decades.
https://www.scribbr.com/methodology/longitudinal-study/
https://www.bmj.com/about-bmj/resources-readers/publications/epidemiology-uninitiated/7-longitudinal-studies
https://www.verywellmind.com/what-is-longitudinal-research-2795335
https://www.simplypsychology.org/longitudinal-study.html
https://www.iwh.on.ca/what-researchers-mean-by/cross-sectional-vs-longitudinal-studies
Tarix : 23 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
