Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən inkişaf etdirilən Mənfi Reaksiyalar Terminologiyası (ingiliscə World Health Organization Adverse Reactions Terminology, qısaca WHOART) - Dərmanların yaratdığı mənfi təsirləri (advers reaksiyalar) sistematik şəkildə təsnif və təsvir edən terminologiya sistemi. Mahiyyəti Bu sistem, farmakovigilans sahəsində dərman vasitələrinin təhlükəsizlik qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilən əsas alətlərdən biridir. WHOART, qlobal miqyasda dərmanların təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsini və risklərin idarə olunmasını asanlaşdırmaq məqsədini güdür. WHOART, dərmanların yaratdığı mənfi reaksiyaların izlənməsi, təsnifatı və təhlili məqsədilə istifadə olunan beynəlxalq bir standartdır. Bu terminologiya, farmakonəzarət məlumatlarının toplanması, analiz edilməsi və paylaşılması proseslərini asanlaşdırır, həmçinin müxtəlif ölkələrdəki sağlamlıq orqanlarının məlumatları daha asan müqayisə etməsini təmin edir. WHOART, 1980-ci illərin ortalarında inkişaf etdirilməyə başlanmış və zamanla yenilənərək daha geniş məlumat bazası və kateqoriyalarla zənginləşdirilmişdir. WHOART, dərman vasitələrinin yaratdığı mənfi reaksiyaların sistemli şəkildə təsnif edilməsi üçün bir neçə əsas kateqoriya təqdim edir. Bu kateqoriyalar aşağıdakılardır: 1. Mənfi reaksiya növləri Mənfi reaksiyalar müxtəlif şiddət və formalarla ortaya çıxa bilər. Bəzi ümumi növləri: - Allergik reaksiyalar: Dərmanlara qarşı immun cavab reaksiyaları, məsələn, döküntü, ödem və anaflaksiya. - Qastrointestinal reaksiyalar: Ürəkbulanma, qusma, ishal və ya mədə-bağırsaq qanaxmaları. - Nevroloji reaksiyalar: Baş ağrıları, başgicəllənmə, yuxusuzluq və digər sinir sistemi ilə bağlı simptomlar. - Kardiyovaskulyar reaksiyalar: Ürək döyüntüləri, hipertansiyon və hipotansiyon kimi ürək-damar problemləri. 2. Şiddət və nəticə kateqoriyaları WHOART, reaksiyanın şiddətini və nəticələrini təsnif etmək üçün müxtəlif səviyyələr təklif edir: - Yüngül: Klinik müdaxiləyə ehtiyac olmadan keçən reaksiyalar. - Orta: Müalicə tələb edən və ya əhəmiyyətli discomfort yaradan reaksiyalar. - Ciddi: Xəstəxanada müalicə tələb edən, həyati təhlükə yaradan reaksiyalar. - Fatal: Ölümə səbəb olan reaksiyalar. 3. Ehtimal qabiliyyəti Reaksiyanın dərmana bağlı olub olmadığını müəyyən etmək üçün ehtimal dərəcələri təyin olunur: - Yüksək ehtimal: Reaksiyanın dərmanın səbəb olduğu güman edilir. - Orta ehtimal: Reaksiyanın dərmana bağlı olma ehtimalı orta səviyyədədir. - Aşağı ehtimal: Reaksiyanın dərmana bağlı olmadığı və ya başqa səbəblərlə meydana gəldiyi ehtimal olunur. WHOART, farmakonəzarət sahəsində baş verən elmi irəliləyişlər və dərmanların yeni təhlükəsizlik məlumatlarının ortaya çıxması ilə daim yenilənir. Terminologiya, yeni dərman sinifləri, yeni təhlükəsizlik siqnalları və farmakovigilans metodları ilə uyğunlaşdırılır. Bu proses, qlobal dərman təhlükəsizliyi standartlarını daha da gücləndirir.
https://en.wikipedia.org/wiki/WHOART
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://www.pharmadhoc.com/uploads/3/2/7/4/3274790/who-art_2005.pdf
https://web.archive.org/web/20060620055820/http://www.umc-products.com/graphics/3149.pdf
https://who-umc.org/vigibase/vigibase-services/who-art/
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/009286158902300208?journalCode=dijb
https://iris.who.int/handle/10665/61056
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11072960/
https://en.ennov.com/glossary/whoart-who-adverse-reactions-terminology/
https://bioportal.bioontology.org/ontologies/WHO-ART
https://www.semanticscholar.org/paper/World-Health-Organization-Adverse-Reaction-Sills/41e729510e5a830eb88bedd9c06a4227163e20d6
http://m.acronymsandslang.com/definition/7937189/WHO-ART-meaning.html#google_vignette
https://slideplayer.com/slide/13461796/
https://en.wikipedia.org/wiki/World_Health_Organization
https://www.slideshare.net/slideshow/who-art-med-dra/47571330
https://www.slideshare.net/slideshow/whoartpptx/257627027
https://www.semanticscholar.org/paper/Comparison-of-WHO-ART-Versus-MedDRA%2C-Standardized-Lim-Shin/de917d7114cb85f70e6d9fc11c351049fe455f2d
Tarix : 29 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
