Surroqat (Daşıyıcı) Analıq — Bir şəxsin digərinin uşağını daşıması və dünyaya gətirməsi prosesi. Mahiyyəti Surroqat analıq, müasir dövrdə bəzi infertillik (bir şəxsin təbii yollarla uşaq sahibi ola bilməməsi vəziyyəti) problemlərinin və ya digər tibbi səbəblərin aradan qaldırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Bu metodun hüquqi, etik və sosial tərəfləri bir çox mübahisələrə səbəb olur və hər bir ölkədə fərqli hüquqi tənzimləmələrlə həyata keçirilir. Növləri - Ənənəvi surroqat analıq: Bu metodda surroqat ana öz yumurtasını istifadə edərək hamilə qalır. Donor spermasından istifadə edilərək hamiləlik təmin edilir. Bu zaman surroqat ana həm genetik, həm də daşıyıcı ana olur. - Qanuni surroqat analıq (və ya Qanuni Daşıyıcı): Burada surroqat ana yalnız hamiləlik daşıyıcısıdır və genetik əlaqəsi yoxdur. Yumurta və sperma başqa şəxslərdən alınır və surroqat ana yalnız uşağı daşıyır. Bu üsulda uşağın genetik anası və atası, surroqat anadan fərqlidir. Hüquqi vəziyyət Surroqat analıq, hüquqi baxımdan bir çox ölkədə fərqli tənzimləmələrə tabe olur. Bəzi ölkələrdə surroqat analıq tamamilə qanunidir, digər ölkələrdə isə yalnız müəyyən şərtlərlə və ya yalnız qeyri-kommersiya məqsədli həyata keçirilə bilər. Qanuni ölkələrdə surroqat analıq prosedurları, tibb müəssisələri və hüquq sistemləri tərəfindən sıx tənzimlənir. Bu, həm surroqat ana, həm də "həqiqi" valideynlərin hüquqlarını qorumağa yönəlmişdir. Qeyri-qanuni və məhdudlaşdırılmış ölkələrdə surroqat analıq ümumiyyətlə qadağandır və ya yalnız mütərəqqi tibbi tədqiqatlar və ya humanitar məqsədlər üçün məhdudlaşdırılmışdır. Etik mübahisələr Surroqat analıq ilə bağlı etik mübahisələr çox genişdir. Bu mübahisələr, əsasən surroqat ananın hüquqları, kommersiya surroqat analığının etikası və surroqat analıq nəticəsində doğulan uşaqların hüquqları ilə bağlıdır. Ən çox müzakirə edilən məsələlərdən bəziləri bunlardır - Surroqat ananın hüquqları: Surroqat analıq ilə bağlı ən böyük mübahisələrdən biri surroqat ananın hüquqlarının qorunmasıdır. Kimlər surroqat ana olmalı və bu qadınların psixoloji və fiziki sağlamlıqlarına nə qədər diqqət yetirilməlidir? - Kommersiya surroqat analığının etikası: Bir çox insan surroqat analıq xidmətlərinin kommersiya məqsədli olmasına qarşıdır. Bu cür təcrübələr, qadınların bədənlərini ticarət obyektinə çevirməsi kimi qəbul edilir. - Doğulmuş uşaqların hüquqları: Uşaqların genetik valideynləri və surroqat ana arasındakı əlaqənin hüquqi tənzimlənməsi çox vacibdir. Uşaqların hüquqlarını qorumaq və onların ən yaxşı maraqlarını təmin etmək əsas məsələlərdəndir. Surroqat analıq, xüsusən ailə qurmağı istəyən, lakin bioloji səbəblərlə uşaq sahibi ola bilməyən insanlar üçün əhəmiyyətli bir həlldir. Lakin bu, bir çox etik, hüquqi və sosial sualları gündəmə gətirir. Dövlətlər arasında surroqat analığının tənzimlənməsi və həyata keçirilməsi müxtəlifdir, amma bu prosesin hüquqi, etik və tibbi tənzimləmələri geniş miqyasda inkişaf edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Surrogation
https://publications.aaahq.org/jmar/article-abstract/34/1/9/507/Surrogation-Fundamentals-Measurement-and-Cognition?redirectedFrom=fulltext
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1475-679X.2012.00465.x
https://hbr.org/2019/09/dont-let-metrics-undermine-your-business
https://www.thebehavioralscientist.com/glossary/surrogation
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0252960218306301
https://taylorandfrancis.com/knowledge/Medicine_and_healthcare/Psychiatry/Surrogation/
https://www.dunyaivf.com/tasiyici-annelik/
https://web.archive.org/web/20050726080830/http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/Surrogacy_the_issues?OpenDocument
Tarix : 31 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
