Sulkus (çox zaman sulci) - Beynin səthində yerləşən dərin və ya dayaz qırış. Sulci, beyindəki girus (qıvrımlar) adlanan qabarıq strukturlarla birlikdə beynin kortikal sahəsinin quruluşunu təşkil edir. Onlar beyin korteksini müxtəlif funksional sahələrə ayırmağa kömək edir və beyin səthinin ümumi sahəsini artırır. Ümumi məlumat Sulci mərkəzi sinir sisteminin xüsusilə böyük beyin və beyincikdə rast gəlinən anatomik strukturlardır. Onlar funksional sahələr arasında sərhədlər kimi xidmət edir və əsasən beyində kortikal qırışların təşkilində mühüm rol oynayır. Sulcilərin varlığı korteksin daha sıx qablaşdırılmasına və funksional əlaqələrin artırılmasına imkan yaradır. Sulcilərin əsas tipləri Sulcilər morfoloji və funksional xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir: -İbtidai sulci: Döllük inkişaf dövründə erkən formalaşan və sabit olan əsas sulcilərdir. Məsələn, Sulcus centralis -İkincili sulci: Doğuşdan sonra formalaşır və fərdi müxtəliflik göstərə bilər. -Terciyi sulci: Daha dayazdır və böyük fərdi dəyişkənliyə malikdir. Əsas sulcilər Beyin səthində ən vacib sulcilərdən bəziləri: -Sulcus Centralis : Frontal və parietal lobları ayırır. -Sulcus Lateralis (Silvian fissure): Frontal və temporal lobları bir-birindən ayırır. -Sulcus Parieto-Occipitalis: Parietal və oksipital lobların sərhədini təyin edir. -Sulcus Calcarinus: Vizual korteksin yerləşdiyi bölgəni müəyyən edir. -Sulcus Cinguli: Limbik sistemə aid olan sahələrdə yerləşir. Funksiyaları -Səthin artırılması: Sulcilər beynin səth sahəsini artırır, beləliklə, daha çox sinir hüceyrələrinin yerləşməsinə imkan verir. -Struktur təşkilat: Beynin müxtəlif funksional sahələrə bölünməsinə kömək edir. -Sinir əlaqələrinin optimallaşdırılması: Sulcilər beyində qıvrımları təşkil edərək sinir əlaqələrinin sıxlığını artırır. Klinik əhəmiyyəti Sulcilərin morfologiyası və dərinliyi müxtəlif xəstəliklərdə dəyişə bilər. -Alzheimer xəstəliyi: Kortikal atrofiyaya səbəb olaraq sulcilərin genişlənməsinə gətirib çıxarır. -Şizofreniya: Beyin sulcilərinin qeyri-normal inkişafı ilə əlaqələndirilir. -Lissensefaliya: Sulci və girusların olmaması və ya zəif inkişafı ilə xarakterizə edilən nadir genetik xəstəlikdir. Tədqiqat Sulcilərin anatomik və funksional tədqiqatında ən çox istifadə edilən metodlar: -Maqnetik Rezonans Tomoqrafiyası (MRI): Sulcilərin üçölçülü görüntülənməsi üçün əsas vasitədir. -Funksional MRI (FMRI): Sulcilərin yerləşdiyi funksional bölgələrdə sinir fəaliyyətini araşdırmaq üçün istifadə edilir. -Anatomik atlaslar: Sulcilərin standartlaşdırılmış təsviri və tədqiqi üçün istifadə olunur .

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/Sulcus_(neuroanatomy)

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/central-sulcus

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549789/

https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/central-sulcus

https://www.upsurgeon.com/academy/brain-main-sulci-and-gyri/

https://uen.pressbooks.pub/neuroanatomy/chapter/fissures-and-sulci/

https://en.wikipedia.org/wiki/Central_sulcus

https://accessbiomedicalscience.mhmedical.com/content.aspx?bookid=1049&sectionid=59138139

https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=1011829

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8128597/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10235074/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6158197/

Tarix : 21 yanvar 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.