Siqnal emalı - Müxtəlif növ məlumatların (səs, şəkil, video, temperatur, elektrik siqnalları və s.) analiz edilməsi, dəyişdirilməsi və optimallaşdırılması üçün tətbiq edilən elmi və mühəndislik sahəsi. Mahiyyəti Bu sahə, siqnalların müəyyən bir məqsəd üçün uyğun şəkildə təhlil edilməsi və emal edilməsini təmin edir. Siqnal emalının əsas məqsədi siqnalın keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, məlumatı kodlaşdırmaq, səs-küyləri aradan qaldırmaq və müxtəlif tətbiq sahələrində daha səmərəli istifadə etməkdir. Tarix Siqnal emalının tarixi XX əsrin əvvəllərinə, xüsusilə də radio və telefon siqnallarının təkmilləşdirilməsi məqsədilə istifadə edilməyə başlandığı dövrə gedib çıxır. Həmin dövrlərdə əsasən analoq siqnal emalı üsulları istifadə olunurdu. Lakin 1960-cı illərin ortalarından başlayaraq rəqəmsal siqnal işlənməsi (DSP) sahəsi inkişaf etməyə başladı və sonralar bu texnologiya informasiya və kommunikasiya texnologiyalarında mühüm rol oynamağa başladı. Növləri Siqnallar, xüsusiyyətlərinə görə müxtəlif növlərə bölünə bilər: • Analoq siqnallar: Davamlı zaman və ya hərəkət üzərində ölçülən siqnallardır (məsələn, səs dalğaları, elektrik gərginliyi). • Rəqəmsal siqnallar: Fərqli zaman intervalında sayısal qiymətlər ilə təmsil olunan siqnallardır. Bunlar analoq siqnallardan fərqli olaraq yalnız müəyyən sayda qiymətə sahibdir. Siqnal emalı müasir dünyada həyatımızın müxtəlif sahələrində geniş istifadə olunan vacib bir texnologiyadır. İnformasiya texnologiyalarından başlayaraq, tibbi cihazlar, telekommunikasiya, multimedia və s. kimi sahələrdə sıx şəkildə istifadə olunur. Siqnal emalı texnologiyaları 1. Filtrləmə: Siqnalların təmizlənməsi, səs-küylərin aradan qaldırılması və ya müəyyən bir tezlik diapazonunun seçilməsi üçün istifadə olunur. İki növ əsas filtrasiya mövcuddur: - Çevrimli (Analoq) filtrasiya. - Rəqəmsal filtrasiya, burada siqnalın işlənməsi sayısal metodlarla həyata keçirilir. 2. Transformasiya və analiz: - Fourier transformasiyası: Siqnalın tezlik komponentlərinə ayrılmasına imkan verir. - Z-transformatı: Rəqəmsal siqnalların analizində istifadə olunur. - Wavelet transformasiyası: Daha incə və lokal analiz imkanı yaradır, xüsusən siqnalın zaman və tezlik səviyyələrindəki dəyişiklikləri izləmək üçün istifadə edilir. 3. Sıxılma (Compression): Siqnalın ölçüsünü azaldan prosesdir. Məsələn, səs, şəkil və video fayllarının sıxılması, daha az yaddaş sahəsi və bant genişliyi tələb edir. 4. Spektral analiz: Siqnalın tezlik komponentlərini araşdırmaq məqsədilə həyata keçirilən analizdir. Bu analiz, siqnalın müəyyən tezlik bölgələrində necə davranacağını öyrənməyə imkan verir. 5. Kodlaşdırma və dekodlaşdırma: Siqnalları müəyyən bir formatda kodlaşdırmaq və sonra yenidən orijinal formata çevirmək üçün istifadə olunur. Məsələn, video siqnallarının MPEG-4 formatında kodlaşdırılması. Tətbiq sahələri 1. Səs və musiqi emalı: Telefon, musiqi, səsli xəbərlər və s. kimi siqnalların işlənməsi. Səsin təmizlənməsi, səs-küyün aradan qaldırılması və səsin optimallaşdırılması bu sahədə mühüm yer tutur. 2. Şəkil və video emalı: Kameralar və digər görüntü emalı texnologiyalarında, görüntü sıxılması və təhlili, görüntü keyfiyyətinin artırılması, obyekt tanınması və s. tətbiqləri. 3. Telekommunikasiya: Radio, televizya yayımı, telefon, internet və s. sahələrində siqnal işlənməsi texnologiyaları istifadə edilir. Bu texnologiyalar məlumatın ötürülməsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün vacibdir. 4. Süni intellekt və maşın öyrənməsi: Siqnal işlənməsi, süni intellekt və maşın öyrənməsi alqoritmləri ilə birləşdirilərək, siqnalın analizi və uyğun qərarların qəbul edilməsi üçün istifadə edilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Signal_processing
https://dewesoft.com/blog/what-is-signal-processing
https://www.sciencedirect.com/journal/signal-processing
https://signalprocessingsociety.org/our-story/signal-processing-101
https://en.wikipedia.org/wiki/Digital_signal_processing
https://www.mathworks.com/products/signal.html
https://www.analog.com/en/lp/001/beginners-guide-to-dsp.html
https://www.computerhistory.org/revolution/digital-logic/12/269/1331
https://books.google.az/books?id=CCs0EAAAQBAJ&pg=PA9&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
https://books.google.az/books?id=UOpnvPJ151gC&redir_esc=y
Tarix : 22 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
