Simpson Paradoksu - Statistik analizdə müşahidə olunan fenomen. Məlumatlar birləşdirildikdə gözlənilməyən və bəzən ziddiyyətli nəticələrin ortaya çıxmasına səbəb olan vəziyyətdir. Yəni, fərqli qruplarda hər hansı bir əlaqə və ya tendensiya müşahidə oluna bilər, lakin bu qrupların cəmində bu əlaqə tamamilə əksinə dönə bilər. Simpson Paradoksu, xüsusən verilənlər analizində səhv nəticələrə səbəb ola bilər, buna görə də onun başa düşülməsi çox vacibdir. İşlənmə prinsipi Məsələn, bir araşdırmada iki müxtəlif müalicə metodu (A və B) bir xəstəliyin müalicəsində test edilir. İlk baxışda, müalicə A-nın B-yə nisbətən daha yaxşı nəticə verdiyi görünür. Ancaq əgər xəstələr iki qrupda (məsələn, yaşa və ya cinsiyyətə görə) bölünsə və hər bir qrup üçün müalicə metodlarının təsiri ayrılıqda hesablansa, müalicə B-nin hər iki qrupda A-dan daha yaxşı nəticələr verdiyi aşkar ola bilər. Bu vəziyyətdə, qruplar arasında əlaqələrin birləşdirilməsi yanlış nəticə verərək, paradoksal nəticələrə səbəb olur. Bu paradoksun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bir neçə qrup üzrə müəyyən bir tendensiya müşahidə olunsa da, bu qruplar birləşdirildikdə ümumi tendensiya dəyişir, hətta əksinə çevrilə bilər. Bu paradoks, verilənlər toplusunun düzgün təhlil edilməməsi və ya müvafiq dəyişənlərin (gizli dəyişənlərin) nəzərə alınmaması halında yanlış nəticələrə gətirib çıxara bilər. Simpson paradoksu xüsusilə sosial elmlərdə, tibb tədqiqatlarında və marketinqdə qərar qəbul edərkən təsadüf edilə bilər. Simpson paradoksunun səbəbləri Simpson paradoksu əsasən gizli dəyişənlər səbəbindən ortaya çıxır. Bu dəyişənlər, nəticələrin qruplar daxilində fərqli olmasına baxmayaraq, ümumi təsvirə təsir göstərə bilir. Qruplar arasında qeyri-bərabər paylanma, xəstəlik səviyyəsi, yaş, cins və s. kimi amillərin nəzərə alınmaması gizli dəyişənlərə nümunədir. Simpson Paradoksu, statistik analizdə nəzərə alınması vacib olan kritik bir mövzudur. Bu paradoks, məlumatların birləşdirildikdə və ya alt qruplara bölünərək analiz edildikdə fərqli nəticələr verə biləcəyini göstərir. Onun başa düşülməsi və nəzərə alınması, düzgün qərarların verilməsində və etibarlı nəticələrin əldə edilməsində mühüm rol oynayır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Simpson%27s_paradox
https://brilliant.org/wiki/simpsons-paradox/
https://plato.stanford.edu/entries/paradox-simpson/
https://www.oxfordbibliographies.com/display/document/obo-9780199828340/obo-9780199828340-0301.xml#:~:text=Simpson's%20paradox%E2%80%94also%20called%20the,that%20suggested%20by%20the%20same
Tarix : 7 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
