"Səhv Seçim" qanunu - İnsanın verilən seçimlər arasında ən yaxşı variantı seçməkdə çətinlik çəkməsi və nəticədə "yanlış" seçim etməsi fenomenini izah edir. Bu qanun psixologiyada "seçim paradoksu" olaraq da tanınır. İnsanlar çoxlu seçimlərlə qarşılaşdıqları zaman, bəzən onları dəyərləndirmək və müqayisə etməkdə çətinlik çəkirlər, nəticədə ən optimal olmayan seçimi edirlər. Əsas prinsiplər 1. Çoxlu seçimlər və qərarsızlıq Çox seçim təqdim edildikdə insanlar çətinlik çəkirlər. Bəzən, çoxlu variant arasında seçim etmək daha asan olmalı kimi görünsə də, əslində bu, insanı qərarsızlıq və təxirə salma vəziyyətinə sala bilər. Hər bir seçim, müəyyən bir risk və ya müsbət və mənfi cəhətlər təqdim edir, və bu seçimləri müqayisə etmək olduqca mürəkkəb olur. Misal: Bir supermarketdə 20 müxtəlif növ pendir varsa, insanın hər birini qiymətləndirib ən yaxşısını seçməsi olduqca vaxt aparır və insan daha çox vaxt sərf edərək, nəticədə daha çox qarışıqlığa düşə bilər. Bu səbəbdən, çoxlu seçim arasında düzgün seçim etmək çətinləşir. 2. Seçimlərin qiymətləndirilməsi çətinliyi Çox sayda seçimin olması, hər bir seçimin fərqli üstünlüklərini və mənfi cəhətlərini qiymətləndirməkdə çətinlik yaradır. İnsanlar bəzən qərar verməyə başladıqda, onların seçimlərini qiymətləndirməyə başlamaq üçün hansı meyarı istifadə etməli olduqlarını müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. Nəticədə, bəzən insanlar seçimlərini daha az məqbul variantlar üzərində qururlar. Misal: Bir şəxs 3 fərqli iş təklifini qiymətləndirərkən, onlar maaş, iş saatları, tətil imkanları, iş yeri məsafəsi və digər meyarları nəzərə almalıdır. Lakin bu meyarlar arasında prioritetləri müəyyənləşdirmək çətin ola bilər və insanlar nəhayət, daha az optimal seçimə gedə bilərlər. 3. Ağırlıq və yük Çoxlu seçim qarşısında insanın üzərinə əlavə psixoloji yük gəlir. Bu, hər bir seçimin çəkdiyi əqli enerji ilə əlaqədardır. Bəzi hallarda, insan sadəcə daha az seçim edərək qərar vermək istəyir. Bu psixoloji yükün nəticəsində insanlar bəzən heç bir seçim etməməyi seçə bilərlər, bu isə "seçməmə" fenomeni olaraq adlandırılır. Misal: Onlayn mağazalar çoxlu məhsul variantları təqdim etdikdə, alıcılar hər birini dəyərləndirmək üçün çox vaxt sərf edirlər. Bəzi insanlar nəticədə alış-veriş etməmək qərarına gəlir, çünki çox seçim onları yorur. 4. "Ən Yaxşı" seçim yerinə "Yaxşı" seçim "Səhv Seçim" qanunu, bəzən insanın "ən yaxşı" variantı tapmaq əvəzinə, sadəcə "yaxşı" variantı seçmə meylini təklif edir. Çox seçim arasında ən yaxşı variantı tapmaq, əslində çox mürəkkəb ola bilər. İnsanlar bəzən riskdən qaçmaq və ya rahatlıq aramaq üçün "orta" seçimə gedə bilərlər, amma bu, ideal qərardan uzaq ola bilər. Misal: Bir nəfər tətildə hansı ölkəyə getmək barədə qərar verirsə, o, çox sayda variant arasından "yaxşı" olanını seçir, amma ən yaxşısını tapmaq üçün daha çox araşdırma edə bilərdi. Nəticədə, "səhv seçim" edə bilər. 5. Seçimlərin artması və məmnuniyyətin azalması Çox seçim olduğu zaman insanlar hətta qərar verdikdən sonra məmnuniyyətlərini itirə bilərlər. Çünki, onlar daim başqa bir variantın daha yaxşı olub-olmaması barədə düşünə bilərlər. Bu, "seçim nəticəsi" adlanan bir fenomeni yaradaraq, nəticədə insanların daha az məmnun olmalarına gətirib çıxarır. Misal: Bir insan çoxlu restoran variantları arasından birini seçdikdən sonra, o, başqa restoranın daha yaxşı təcrübə təqdim edib-etmədiyini düşünməyə başlayır və bu da nəticədə onun əvvəlki qərarından məmnuniyyətini azaldır. 6. Minimalizm və az seçimlər Bir çox araşdırma göstərir ki, insanların daha az seçimlərlə qarşılaşması onlara daha yaxşı qərarlar verməyə kömək edir. Məsələn, insanların yalnız 5-6 seçimlə qarşılaşması, onları daha sürətli və daha məmnun qərar verməyə yönləndirə bilər. Bu səbəbdən, çoxlu seçimlərdən qaçınaraq daha sadə variantlar təklif etmək, insanların həyatını asanlaşdıra bilər.
https://www.consumeradvocates.org/resource/naca-denounces-anti-consumer-protection-bill-nicknamed-the-wrong-choice-act/
https://ink.library.smu.edu.sg/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=4509&context=sol_research
https://www.naacpldf.org/naacp-publications/ldf-blog/the-wrong-choice-for-civil-rights/
https://democrats-financialservices.house.gov/uploadedfiles/mv_hr10_wrongchoiceact.pdf
https://povertyaction.org/wp-content/uploads/2017/05/CRL-Wrong-Choice-Act-One-Pager.pdf
Tarix : 4 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
