Şəbəkə ölçmə nəzəriyyəsi - Kvant xromodinamikasının (QCD) və digər ölçmə nəzəriyyələrinin riyazi modelini təsvir edən diskret bir qrid üzərində işləyən metod. Mahiyyəti Bu nəzəriyyə, davamlı fəzada həll edilməsi çətin olan kvant sahə nəzəriyyələrinin problemlərini hesablamaq üçün effektiv bir üsuldur. Əsasən kvant sahə nəzəriyyələrinin qeyri-perturbativ xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün istifadə olunur. Tarix Şəbəkə ölçmə nəzəriyyəsi ilk dəfə 1974-cü ildə Kenneth Wilson tərəfindən kvarkların (ingiliscə: quark, materiyanın əsas tikinti bloklarından biri olan elementar hissəcikdir.) hadronlardakı (güclü nüvə qarşılıqlı təsirinə məruz qalan mürəkkəb hissəciklərə verilən ümumi ad) bağlanmasını izah etmək üçün təklif olunmuşdur. Bu yanaşma kvant xromodinamikasının confinment (bağlanma) xüsusiyyətini nümayiş etdirməyə imkan yaratdı. Sonrakı illərdə bu nəzəriyyə inkişaf etdirilərək geniş tətbiq sahələri qazandı. Üsullar 1. Diskretləşmə: Məkan və zaman bir qrid şəklində diskretləşdirilir. Hər bir qrid nöqtəsi sahə dəyişənlərini təmsil edir. Ölçmə sahələri bağlantılar (links) üzərində təyin olunur. 2. Ölçmə invariant aksiyalar: Wilson aksiyası kimi ölçmə invariant aksiyalar nəzəriyyənin təməlini təşkil edir. 3. Monte Carlo simulyasiyaları: Hesablama problemlərinin çoxluqla həll edilməsi üçün Monte Carlo metodlarından istifadə olunur. Tətbiq sahələri • QCD-nin qeyri-perturbativ tədqiqi: Şəbəkə ölçmə nəzəriyyəsi, kvark bağlanması və gluon dinamikası kimi QCD-nin əsas xassələrini araşdırır. • Hadron spektrləri: Şəbəkə ölçmə nəzəriyyəsi, proton və neytron kimi hissəciklərin kütlələrinin hesablama metodlarını təqdim edir. • Faz diaqramları: Yüksək temperatur və sıxlıq şəraitində maddənin faz diaqramlarının tədqiqi. Məhdudiyyətlər • Diskretləşmə effektləri: Məkan-zamanın diskretləşdirilməsi nəticəsində yaranan səhvlər nəticələrin dəqiqliyinə təsir edə bilər. • Hesablama tələbkarlığı: Yüksək dəqiqlikdə nəticələr üçün çox böyük hesablama gücü tələb olunur. Gələcək perspektivlər Şəbəkə ölçmə nəzəriyyəsi ilə bağlı tədqiqatlar davamlı olaraq inkişaf etməkdədir. Hesablama texnologiyalarının inkişafı ilə daha mürəkkəb problemlərin həll edilməsi mümkündür. Xüsusilə, qara dəliklər və erkən kainatın təkamülü kimi fundamental problemlərin öyrənilməsi üçün geniş tətbiq sahələri mövcuddur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Lattice_gauge_theory
https://web.archive.org/web/20050304091436/http://www.fermiqcd.net/
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.damtp.cam.ac.uk/user/tong/gaugetheory/4lattice.pdf
http://www.scholarpedia.org/article/Lattice_gauge_theories
https://ncatlab.org/nlab/show/lattice+gauge+theory
https://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/8229?srsltid=AfmBOoqZNXoIeklfdzVV_6PaYF4ObTiyYgVAjQRd8u-WqXfa6_CFKlJ1#t=aboutBook
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www-zeuthen.desy.de/alpha/lgt25-11-11.pdf
https://arxiv.org/abs/2404.02965
https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/50492
Tarix : 21 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
