Schwartz Dəyərlər teoriyası (Schwartz’s Theory of Basic Values) - 1992-ci ildə sosial psixoloq Shalom Schwartz tərəfindən irəli sürülən, insanları həyatlarında və qərarlarında yönləndirən əsas dəyərləri müəyyən etməyə çalışan bir nəzəriyyə. Schwartz, bu modellə insanların müxtəlif mədəniyyətlərdə və cəmiyyətlərdə necə hərəkət etdiklərini, bu hərəkətlərin arxasında hansı dəyərlərin dayandığını anlamağa çalışır. Schwartzə görə, bütün insanlar müəyyən dəyərləri paylaşır, lakin bu dəyərlərin ifadə formaları mədəniyyətlərə və cəmiyyətlərə görə fərqlənə bilər. Dəyərlər sistemi Həssaslıq (Benevolence): İnsanlara və icmalara yardım etmək. Həqiqət (Universalism): Ədalət, bərabərlik, və insan hüquqlarını dəstəkləmək. Əsla qırılmamaq (Conformity): Ənənələrə və sosial normlara riayət etmək. Məqsəd (Self-Direction): Fərdi azadlıq və özbaşına hərəkət etmək. Qüvvət (Power): İdarəetmə, hakimiyyət və zənginlik əldə etmək. Hüzur (Security): Şəxsi və sosial sabitlik. Əyləncə (Hedonism): Fərdi zövq və əyləncəni axtarmaq. Hərarət (Achievement): Hədəflərə çatmaq və şəxsi müvəffəqiyyətlər. Yaxınlıq (Tradition): Köləlik, mədəniyyətə və adət-ənənələrə hörmət. Yaxşılıq (Self-Transcendence): İnsanların daha yüksək məqsəd və fayda uğrunda həyat sürmələri. Dəyərlərarası əlaqələr: Schwartz nəzəriyyəsində dəyərlər müəyyən bir konturda yer alır. Məsələn, "özünə istiqamət" və "hüzur" dəyərləri müsbət bir əlaqədədir, çünki hər ikisi fərdin azadlığını və təhlükəsizliyini axtarır. Ancaq "güc" və "həssaslıq" kimi dəyərlər bir-birinə zidd ola bilər. Tətbiqi Bu nəzəriyyə, fərdi və mədəni fərqlilikləri başa düşmək, insanların qərarlarını necə verdiklərini təhlil etmək və müxtəlif toplumlarda insanların sosial davranışlarını izah etmək üçün istifadə edilir. Model müxtəlif mədəniyyətlər arasında dəyərlərin necə paylaşıldığını və fərqləndiyini anlamağa imkan verir. Bu nəzəriyyə həmçinin təşkilatlar, siyasi ideologiyalar və insan hüquqları sahələrində də istifadə olunur.
https://scholarworks.gvsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1116&context=orpc
https://www.researchgate.net/publication/237364051_Basic_Human_Values_An_Overview
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844018372773
https://scholarworks.gvsu.edu/orpc/vol2/iss1/11/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38593424/
Tarix : 19 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
