Rosa Maria Britton (28 iyul 1936 – 16 iyul 2019) - Panamalı həkim və roman yazarı. Ümumi məlumat O, “El ataúd de uso” (İstifadəlik Tabut, 1982) və “Laberintos de orgullo” (Qürur Labirintləri, 2002) kimi əsərləri ilə tanınır. Britton həm ədəbiyyatda, həm də tibb sahəsində fərqlənmişdir; o, ginekologiya və onkologiya üzrə mütəxəssis kimi çalışmış və qadın sağlamlığı ilə bağlı sosial mövzuları əsərlərində işıqlandırmışdır. Panama ədəbiyyatında ən nüfuzlu qadın yazarlardan biri kimi qəbul edilir və “Ricardo Miró Mükafatı”nı altı dəfə qazanmışdır. Həyatı Rosa María Crespo Justiniani de Britton 1936-cı il iyulun 28-də Panama şəhərində anadan olmuşdur. Atası Matías Crespo kubalı, anası Carmen Justiniani isə panamalı idi. Uşaqlığını Panama şəhərində keçirmiş, ibtidai təhsilini “María Inmaculada Məktəbi”ndə almış və orta təhsil üçün Kubaya, Dominik rahibələrinin internatına göndərilmişdir. 1950-ci illərdə “Havana Universiteti”nin Tibb Məktəbində təhsilə başlamış, lakin Fulgencio Batista rejiminin siyasi qeyri-sabitliyi səbəbindən 1957-ci ildə İspaniyaya köçərək “Madrid Universiteti”ndə tibb təhsilini tamamlamışdır. Daha sonra ABŞ-da “Brooklyn Yəhudi Tibb Mərkəzi”ndə ginekologiya və onkologiya üzrə ixtisaslaşmışdır. 1973-cü ildən Panamaya qayıtmış və “Milli Onkologiya İnstitutu”nun direktoru vəzifəsində çalışmışdır. Britton 2019-cu il iyulun 16-da Panama şəhərində ağciyər xərçəngindən vəfat etmişdir. Yaradıcılığı Britton ədəbiyyata “El ataúd de uso” (1982) romanı ilə başlamış və bu əsər “Ricardo Miró Mükafatı” qazanaraq onun ilk böyük uğuru olmuşdur. Əsərlərində Panama cəmiyyətindəki gender məsələləri, qadınların sağlamlığı və Manuel Norieqa diktaturası dövründəki sosial problemlər əsas yer tutur. “La muerte tiene dos caras” (Ölümün İki Üzü, 1987) qısa hekayə toplusu və “Laberintos de orgullo” (2002) romanı ilə beynəlxalq səviyyədə tanınmışdır. “La Costilla de Adán” (Adəmin Qabırğası) adlı kitabı isə cinsiyyət və ginekologiya mövzularında maarifləndirici bir əsər kimi 30,000 nüsxə satılmış və Panama məktəblərində istinad kitabı olmuşdur. Britton-un üslubu ironiya, insan ləyaqəti və sosial tənqidlə zəngindir; o, Gabriel García Márquez və Isabel Allende ilə müqayisə edilir. Əsərləri Rosa María Britton romanlar, qısa hekayələr və pyeslər yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “El ataúd de uso” – “İstifadəlik Tabut” (1982) – roman. “El señor de las lluvias y el viento” – “Yağış və Külək ağası” (1984) – roman. “La muerte tiene dos caras” – “Ölümün İki Üzü” (1987) – qısa hekayə toplusu. “No pertenezco a este siglo” – “Mən Bu Əsrə Aid Deiləm” (1991) – roman. “Semana de la mujer y otras calamidades” – “Qadın Həftəsi və Digər Fəlakətlər” (1995) – qısa hekayələr. “Laberintos de orgullo” – “Qürur Labirintləri” (2002) – roman. “Historia de Mujeres Crueles” – “Qəddar Qadınların Tarixi” (2010) – qısa hekayələr. “Tocino del cielo” – “Göydən Düşən Donuz” (2015) – roman. Mükafatlar və tanınma Britton aşağıdakı mükafatları qazanmışdır: "Ricardo Miró Mükafatı" (1982) – “El ataúd de uso” üçün (roman). "Ricardo Miró Mükafatı" (1984) – “El señor de las lluvias y el viento” üçün (roman). "Ricardo Miró Mükafatı" (1986) – “¿Quién inventó el mambo?” üçün (qısa hekayə). "Ricardo Miró Mükafatı" (1986) – “Esa esquina del paraíso” üçün (teatr). "Ricardo Miró Mükafatı" (1987) – “Banquete de despedida” üçün (teatr). "Ricardo Miró Mükafatı" (1991) – “No pertenezco a este siglo” üçün (roman). "Walt Whitman Mükafatı" (1987) – “La muerte tiene dos caras” üçün. Əsərləri ingilis, fransız, italyan və isveç dillərinə tərcümə olunmuşdur. 2019-cu ildə “Panama İntəramərika Universiteti”nin kitabxanasına onun adı verilmişdir (“Biblioteca Dra. Rosa María Britton”). Şəxsi həyatı Britton Madrid Universitetində oxuyarkən amerikalı mühəndis Carl Britton ilə evlənmişdir. Cütlüyün ən azı iki övladı – Walter və Gabrielle – olmuşdur. O, 23 il ABŞ-da yaşadıqdan sonra 1973-cü ildə Panamaya qayıtmışdır. Britton qadın hüquqları və cinsi sağlamlıq müdafiəçisi idi; Panama Milli Assambleyasına “Cinsi Sağlamlıq və Reproduktiv Sağlamlıq Qanunu” təklif etmişdir ki, bu da ölkədə mübahisələrə səbəb olmuşdur. Mirası Rosa María Britton Panama və Latın Amerikası ədəbiyyatında qadın səsini və sağlamlıq məsələlərini önə çəkən ən mühüm yazarlardan biridir. Onun əsərləri sosial tənqid və tarixi əkslərlə zəngindir, tibbi təcrübəsi isə yazılarına unikal dərinlik qatmışdır. Britton-un irsi Panama mədəniyyətində və ədəbiyyatında silinməz iz qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Rosa_Mar%C3%ADa_Britton
https://ridda2.utp.ac.pa/handle/123456789/18008
https://pantheon.world/profile/person/Rosa_Mar%C3%ADa_Britton
https://www.encyclopedia.com/women/dictionaries-thesauruses-pictures-and-press-releases/britton-rosa-maria-1936
https://www.scielo.sa.cr/scielo.php?pid=S1659-38202015000100023&script=sci_abstract
https://www.wikidata.org/wiki/Q261065
https://dbpedia.org/page/Rosa_Mar%C3%ADa_Britton
https://www.penguinrandomhouse.com/authors/2145314/rosa-maria-britton/
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
