Prokrastinasiya sindromu - İnsanların tapşırıqları və ya məsuliyyətləri təxirə salması fenomeni. Bu davranış, müəyyən bir işin başlanmasını və ya tamamlanmasını təxirə salmaqla, daha asan və rahat fəaliyyətlərə yönəlməyi əhatə edir. Prokrastinasiya sindromu (PS) bu davranışın daha dərin və davamlı formasıdır, burada insan yalnız lazımi işləri təxirə salmaqla kifayətlənmir, həm də özünün mental və emosional vəziyyətinə mənfi təsir edir. Xüsusiyyətləri Əsas xüsusiyyəti, vaxtın və resursların səmərəli idarə olunmaması və bunun nəticəsində yaranan təkrarlanan stress və təqsir hissidir. 1. İşin təxirə salınması: Müxtəlif səbəblərlə insanların işlərini və öhdəliklərini təxirə salması. Bəzi insanlar hətta vacib işləri tamamilə unudur. 2. Gecikmə ilə bağlı narahatlıq: İnsanlar, tapşırıq və ya məsuliyyəti yerinə yetirməyərək, təxirə salınmış işlər barədə düşünərək emosional təzyiq hiss edirlər. Bu vəziyyət zamanla depressiyaya səbəb ola bilər. 3. Həyat keyfiyyətinin azalması: Prokrastinasiya sindromu, həm də şəxsin həyat keyfiyyətinə ciddi şəkildə təsir edir, çünki uzun müddət təxirə salınan tapşırıqlar yığılır və şəxsin rahatlıq və məmnunluğunu azaldır. 4. Sosial və iş gərginliyi: Prokrastinasiya yalnız şəxsin özünü deyil, həm də başqaları ilə olan münasibətləri təsir edir. İstənilən vaxt təxirə salınmış və tamamlanmamış işlər yaxın əlaqələrdə gərginliyə səbəb ola bilər. Səbəbləri 1. Mükəmməlliyyətçilik: Bəzi insanlar mükəmməl nəticələr əldə etmək istəyirlər və bu səbəbdən başladıqda təxirə salmağa meyl edirlər, çünki mükəmməllik səviyyəsi onları təşviq etmir. 2. Qorxu və təsirsizlik: Bəzi insanlar başlanğıcda işin çətinliyi və ya uğursuzluq qorxusu səbəbi ilə təxirə salmağa başlayırlar. Bu vəziyyət, şəxsi dəyərsizlik hissinə və ya cəmiyyətin tələblərinə cavab verməməyə yol aça bilər. 3. Həddindən artıq yük: Çoxsaylı və fərqli tapşırıqlar arasında qalmaq, şəxslərdə qərar vermək və bir şeyə diqqət yönəltməkdə çətinlik yaradır. 4. Mükafatlandırma və cəzalandırma: Təxirə salınan işlərdən birbaşa mükafat almaq və ya cəzalandırılmamaq hissi, insana müvəqqəti rahatlıq hissi verə bilər, amma bu uzun müddətli olaraq nəticə verməz. Fəsadları Prokrastinasiyanın uzun müddətli təsirləri fiziki, emosional və sosial səviyyədə əhəmiyyətli problemlərə yol aça bilər: • Stre: Təxirə salınan işlər və sosial təzyiqlər zamanla stressin və anksiyetənin artmasına səbəb olur. • Zehni yorğunluq: Təxirə salınan işlərin yığılması, beynin işləməsi üçün əlavə yük yaradır, nəticədə zəifləmiş konsentrasiya və qərar vermə qabiliyyəti ortaya çıxır. • Fiziki sağlamlıq: Psixoloji stressin uzun müddət davam etməsi, ürək-damar xəstəlikləri və digər sağlamlıq problemlərinin yaranmasına səbəb ola bilər. Mübarizə yolları 1. Kiçik hədəflər təyin etmək: Böyük və mürəkkəb tapşırıqları kiçik hissələrə ayırmaq, işi idarəolunan və daha az qorxulu etməyə kömək edə bilər. 2. Zaman idarəetməsi texnikaları: Pomodoro texnikası, vaxt blokları istifadə edərək, işlərinizi daha səmərəli şəkildə planlamağınıza kömək edə bilər. Bu, müəyyən bir işə fokuslanmağı təşviq edir və təxirə salmanı azaldır. 3. Özünə qayğı göstərmək: Stressin və narahatlığın idarə olunması üçün istirahət, meditasiya və fiziki fəaliyyətlər (idman) etmək çox vacibdir. 4. Daxili motivasiya ilə işləmək: Xüsusi bir məqsədə yönəlmək, şəxsi motivasiyanı artırır və təxirə salmaqdan qaçınmağı asanlaşdırır. 5. Geri qayıtmaq və özünü bağışlamaq: Prokrastinasiya ilə mübarizə, hər zaman mükəmməl nəticə verməyəcəkdir. Özünüzü bağışlamaq və səhvlərdən dərs almaq bu prosesi daha səmərəli edər.
https://psixologiyainstitutu.az/2022/09/21/prokrastinasiya-sindromu/
https://e-psixoloq.az/prokrastinasiya
https://en.wikipedia.org/wiki/Procrastination
https://www.psychologytoday.com/intl/basics/procrastination
https://procrastination.com/what-is-procrastination
Tarix : 8 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
