Per Kalm — Fin-İsveç botanik, təbiətşünas və iqtisadçı. O, Karl Linneyin ən görkəmli tələbələrindən biri kimi tanınır və Şimali Amerikada bitki və təbiət tədqiqatları aparan ilk Avropa alimlərindən biri olmuşdur. Həyatı Per Kalm 1716-cı il martın 6-da o dövrdə İsveçin bir hissəsi olan Finlandiyanın Korsnäs şəhərində anadan olmuşdur. Atası Qabriel Kalm yerli keşiş idi, lakin Per hələ körpə ikən vəfat etmişdir. Anası Katarina Sivonun dəstəyi ilə o, təhsilini davam etdirmişdir. 1735-ci ildən Turku Akademiyasında (Åbo Akademisi) təhsil almış, daha sonra Uppsala Universitetində Karl Linneyin rəhbərliyi altında botanika və təbiət elmlərini öyrənmişdir. 1747-ci ildə Linneyin təşəbbüsü ilə Kalm Şimali Amerikaya səyahətə göndərilmişdir. Bu səyahət İsveç Kral Elmlər Akademiyası tərəfindən maliyyələşdirilmiş və məqsədi iqtisadi cəhətdən faydalı bitkiləri kəşf edərək İsveçə gətirmək idi. Kalm 1748-1751-ci illərdə Şimali Amerikada (əsasən indiki ABŞ və Kanada ərazisində) tədqiqatlar aparmışdır. O, Nyu-York, Pensilvaniya və Kvebek kimi bölgələrdə çalışmış və yerli bitki aləmini öyrənmişdir. 1751-ci ildə İsveçə qayıdan Kalm Turku Akademiyasında iqtisadiyyat və təbiət elmləri professoru təyin edilmişdir. O, ömrünün qalan hissəsini burada keçirmiş və 1779-cu il noyabrın 16-da Turku şəhərində vəfat etmişdir. Elmi töhfələri Per Kalmın ən mühüm elmi töhfəsi Şimali Amerika florasına dair apardığı tədqiqatlardır. O, səyahəti zamanı yüzlərlə bitki nümunəsi toplamış və bunların çoxunu Linneyə göndərmişdir. Linney bu nümunələrə əsasən bir çox yeni bitki növünü təsvir etmiş və adlandırmışdır. Məsələn, Şimali Amerikada geniş yayılmış “Kalmia” cinsindəki bitkilər (məşhur dağ zanbağı) onun şərəfinə adlandırılmışdır. Kalmın “Travels into North America” (Şimali Amerikaya Səyahətlər) adlı əsəri 1753-1761-ci illərdə üç cilddə nəşr olunmuşdur. Bu kitab təkcə botanika deyil, həm də antropologiya, iqtisadiyyat və coğrafiya sahələrində dəyərli məlumatlar ehtiva edir. O, yerli xalqların həyat tərzini, iqlim şəraitini və kənd təsərrüfatını ətraflı təsvir etmişdir. Kitab ingilis dilinə tərcümə olunduqdan sonra Avropada böyük maraq doğurmuşdur. Kalm həmçinin iqtisadi botanika ilə məşğul olmuşdur. O, Şimali Amerikadan gətirdiyi bitkiləri İsveçdə yetişdirməyə cəhd etmiş, xüsusilə ipəkçilik üçün tut ağacı və kənd təsərrüfatı üçün digər bitkiləri təqdim etmişdir. Lakin iqlim fərqləri səbəbindən bu təcrübələr tam uğurlu olmamışdır. Şəxsi həyatı və mirası Per Kalm 1759-cu ildə Anna Maqdalena Sjöman ilə evlənmişdir. Cütlüyün bir oğlu olmuşdur, adını Per Qabriel qoymuşdular. Kalm həyatını elmə və təhsilə həsr etmiş, sadə və təvazökar bir həyat sürmüşdür. Kalmın elmi mirası həm İsveçdə, həm də beynəlxalq səviyyədə böyük təsir göstərmişdir. Onun Şimali Amerika haqqında yazdıqları 18-ci əsrdə bu qitəni Avropa alimlərinə tanıdan ilk ətraflı mənbələrdən biri olmuşdur. 1779-cu ildə vəfat etdikdən sonra onun adı botanika tarixində, xüsusilə Linneyin tələbələri arasında əbədi olaraq qalmışdır. “Kalmia” cinsi və bir çox bitki növü onun şərəfinə adlandırılmışdır. Turku Universitetində onun xatirəsinə həsr olunmuş abidə də mövcuddur.
https://www.biographi.ca/en/bio/kalm_pehr_4E.html
https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/pehr-kalm
https://www.hudsoncrossingpark.org/virtual-heritage-wayside-peter-kalms-journey
https://herbariumworld.wordpress.com/2019/05/06/the-linnaean-apostles-pehr-kalm/
https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.person.bm000152059
https://www.communitystories.ca/v2/moulins-ile-de-la-visitation_mills/story/pehr-kalm-unexpected-visitor-to-the-village/
https://en.wikipedia.org/wiki/Pehr_Kalm
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
