Panama qızıl qurbağası - Həmçinin Cerro Campana qısaayaq quru qurbağası və digər adlarla tanınan, Panama üçün endemik bir quru qurbağası növü. Panama qızıl qurbağaları Panama'nın qərb-mərkəzində yerləşən Cordilleran bulud meşələrinin dağ yamacları boyunca axan çaylarda yaşayır. IUCN onu "Kritik Təhlükədə" olan növlər siyahısına daxil etsə də, əslində bu növ 2007-ci ildən bəri vəhşi təbiətdə nəsli kəsilmiş ola bilər. Növün qorunması məqsədi ilə fərdlər əsarətə alınaraq çoxaldılır. Alternativ ümumi ad olan "Zetek'in qızıl qurbağası" və epiteti zeteki, entomoloq James Zetek'in şərəfinə verilmişdir. Təsvir Panama qızıl qurbağası, adına baxmayaraq, əslində Bufonidae fəsiləsinə aid olan həqiqi bir quru qurbağasıdır. Əvvəlcə Atelopus varius növünün yarımnövü kimi təsvir edilsə də, indi ayrı bir növ kimi təsnif edilir. Panama qızıl qurbağası Panamanın milli simvollarından biridir və ölkənin ən gözəl qurbağalarından biri hesab olunur. Dəri rəngi açıq sarı-yaşıldan parlaq qızılı rəngə qədər dəyişir, bəzi fərdlərin belində və ayaqlarında qara ləkələr olur. Dişilər ümumiyyətlə erkəklərdən daha böyükdür; dişilərin uzunluğu 45-63 mm, çəkisi isə 4-15 qram arasında dəyişir. Erkəklərin uzunluğu 35-48 mm, çəkisi isə 3-12 qram arasındadır. Zəhərlilik Panama qızıl qurbağasının steroidal bufadienolidlər və tetrodotoksin sinfinə aid qvanidinium alkaloidləri daxil olmaqla müxtəlif zəhərləri var. Bunlardan biri olan zetekitoxin AB, gərginlikdən asılı olan natrium kanallarının blokeri olduğu və analoqu olan saxitoksindən bir neçə dərəcə daha güclü olduğu aşkar edilmişdir. Onların zəhəri suda həll olur və onunla təmas edən hər kəsin sinir hüceyrələrinə təsir edir. Panama qızıl qurbağaları bu zəhərdən əsasən yırtıcılardan qorunmaq üçün istifadə edir. Zəhərin insanlar üzərində sınaq riski olduğu üçün təcrübələr siçanlar üzərində aparılmışdır. Böyük dozalar 20-30 dəqiqə ərzində ölümcül ola bilər. Ölüm, qan dövranı və tənəffüs sistemlərinin funksiyaları dayanana qədər klonik konvulsiyalarla müşahidə edilir. Yayılması Panama qızıl qurbağası Panama'ya endemikdir və Tabasará dağ silsiləsinin şərq tərəfindəki dağ çaylarının yaxınlığında yaşayır. Onun coğrafi yayılması əvvəllər qərb Cocle əyalətindəki El Cope qəsəbəsinə qədər uzanırdı, lakin 2004-cü ildə chytridiomycosis xəstəliyinin yayılması nəticəsində El Copé populyasiyası sürətlə azaldı. Hər il kiçik fermerlər, kommersial kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı, mal-qara otlaqları, sənaye genişlənməsi və daşınmaz əmlak inkişafı səbəbilə yaşayış mühiti itirilir. Fərdlər Şimali Amerika və Panama'da 50-dən çox müəssisədə əsarətdə çoxaldılır. Ekologiya Panama qızıl qurbağasının ömrü 12 ildir. Bu qurbağa qeyri-adi şəkildə, rəqiblər və potensial cütləşmə partnyorları ilə ünsiyyət qurmaq üçün semafor formasında əl yelləyir, əlavə olaraq adi qurbağalarda daha çox rast gəlinən səslərdən istifadə edir. Bu adaptasiyanın Panama qızıl qurbağasında təbii yaşayış mühiti olan sürətli axan çayların səs-küyü səbəbilə inkişaf etdiyi düşünülür. Erkəklər çoxalmanın baş verdiyi çayların yaxınlığında qalmağa meyllidir, çoxalmayan mövsümdə isə dişilər meşələrə çəkilir. Erkək potensial cütləşmə partnyorlarını cəlb etmək üçün yumşaq bir səs çıxarır, sonra dişi onun yolundan keçəndə onu tutur və yapışır. Əgər dişi razıdırsa, cütləşməyə dözür; əks halda, onu belini qövs şəklində əyərək atmağa çalışır. Cütləşmə bir neçə gündən bir neçə aya qədər davam edə bilər, yumurta qoyma isə adətən dayaz bir çayda baş verir.
https://nationalzoo.si.edu/animals/panamanian-golden-frog
https://www.inaturalist.org/taxa/21723-Atelopus-zeteki
https://animals.sandiegozoo.org/animals/panamanian-golden-frog
https://zooatlanta.org/animal/panamanian-golden-frog/
https://www.britannica.com/animal/Panamanian-golden-toad
https://www.oaklandzoo.org/animals/panamanian-golden-frog
https://detroitzoo.org/animal/panamanian-golden-frog/
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
