Oynaqların çatlaması gündəlik həyatda bir çox insanın rastlaşdığı və maraqlandığı bir prosesdir. Bu proses barmaqlar, dizlər, dirsəklər və onurğa kimi oynaqlarda baş verir. Səbəbləri 1. Sinovial maye və qaz qabarcıqları Oynaqların içərisində sinovial maye adlanan bir maye vardır. Bu maye oynaqların hamar və ağrısız hərəkət etməsini təmin edir. Sinovial mayenin içərisində azot, oksigen və karbon dioksid kimi qazlar həll olur. Oynağın ani və sürətli hərəkəti zamanı bu qazlar qabarcıqlar şəklində toplanır. Oynağın sərbəst buraxılması zamanı bu qabarcıqlar partlayır və nəticədə "çat" səsi yaranır. Bu proses elmi dildə kavitasiyaya adlanır. 2. Ligamentlər və tendonlar Oynaqların ətrafında ligamentlər (bağlar) və tendonlar (əzələlər) yerləşir. Bu strukturlar oynaqların sabitliyini və hərəkətini təmin edir. Oynaqların hərəkəti zamanı bu bağlar və əzələlər bir-birinə sürtülə və ya yer dəyişə bilər ki, bu da "qırıltı" səslərinin yaranmasına səbəb olur. Məsələn, diz oynağının hərəkəti zamanı patella adlanan diz qapağı müəyyən bir mövqedə ligamentlərə sürtülə bilər. 3. Osteoartrit və yaşlanma Yaşlanma ilə əlaqədar olaraq oynaqlarda aşınma və yıpranma prosesi baş verir. Bu vəziyyət osteoartrit kimi oynaq xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Osteoartrit zamanı oynaq qığırdağı incəlir və oynaq səthində dəyişikliklər baş verir ki, bu da oynaqların hərəkəti zamanı çatlama səslərinə səbəb ola bilər. Oynaqların çatlaması ilə bağlı miflər 1. Artritə səbəb olur Ən geniş yayılmış miflərdən biri, barmaqların müntəzəm olaraq çatladılması nəticəsində artrit (oynaq iltihabı) xəstəliyinin yaranacağıdır. Lakin bu iddianı dəstəkləyən elmi sübutlar yoxdur. Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, barmaqlarını müntəzəm olaraq çatladan insanlarda artrit riski artmır. Məsələn, Kaliforniya Universitetinin tədqiqatçısı Donald Ungerin apardığı təcrübə 60 il ərzində yalnız bir əlində barmaqlarını müntəzəm olaraq çatladığı halda, digər əlində çatlatmamağa çalışmışdır. Nəticədə hər iki əldə artrit yaranmamışdır. 2. Oynaqlara zərər verir Bəzi insanlar oynaqların çatlamasının uzun müddətdə oynaq quruluşuna zərər verəcəyini düşünürlər. Lakin, bu vəziyyətin normal oynaqlara əhəmiyyətli bir zərər vermədiyini göstərən tədqiqatlar mövcuddur. 2011-ci ildə Amerika Fiziki Terapiya Assosiasiyası tərəfindən aparılan bir araşdırma, barmaq oynaqlarını müntəzəm olaraq çatladan və çatlatmayan insanlar arasında oynaq sağlamlığı baxımından əhəmiyyətli bir fərq olmadığını göstərmişdir. Təsirləri 1. Əgər ağrı varsa Əgər oynaqların çatlaması ağrı və ya şişlik ilə müşayiət olunursa, bu, ciddi bir oynaq probleminin əlaməti ola bilər və həkimə müraciət etmək lazımdır. Bu vəziyyət oynaq içərisində iltihab, oynaq travması və ya digər oynaq xəstəliklərinin göstəricisi ola bilər. 2. Çatlama səsləri müntəzəm və davamlıdırsa Əgər oynaqlar müntəzəm olaraq və davamlı şəkildə çatlayırsa, bu, bir oynaq anomaliyasının göstəricisi ola bilər. Bu halda da həkim məsləhəti vacibdir. Məsələn, bursit və ya tendinit kimi vəziyyətlər oynaq hərəkəti zamanı müntəzəm olaraq çatlama səslərinə səbəb ola bilər. Faydaları və riskləri Faydaları 1. Stress azaldılması: Bir çox insan oynaqlarını çatladaraq stressi azaltmağa çalışır. Bu vəziyyət psixoloji rahatlama və stressin azalmasına kömək edə bilər. 2. Hərəkət çevikliyi: Oynaqların çatladılması, bəzi insanlarda hərəkət çevikliyini artırmağa kömək edə bilər. Bu, oynaqlarda rahatlıq və hərəkət diapazonunun artmasına səbəb ola bilər. Riskləri 1. Ligamentlərin zəifləməsi: Oynaqları müntəzəm olaraq çatladan insanlarda ligamentlərdə zəifləmə baş verə bilər. Bu vəziyyət oynaq sabitliyinin azalmasına və oynaq travmalarının artmasına səbəb ola bilər. 2. Oynaqların aşınması: Müntəzəm olaraq və güclü şəkildə oynaqları çatladan insanlarda oynaq səthlərində aşınma baş verə bilər. Bu vəziyyət uzun müddətdə oynaq problemlərinə və narahatlığa səbəb ola bilər. Məsləhətlər 1. Düzgün qidalanma: Kalsium, D vitamini və digər minerallarla zəngin qidalar oynaq sağlamlığı üçün vacibdir. Süd məhsulları, balıq, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və qoz-fındıq bu baxımdan faydalıdır. 2. Müntəzəm idman: Hərəkətli həyat tərzi oynaqların sağlamlığını qorumaq üçün əhəmiyyətlidir. Yüngül idman növləri, üzgüçülük, yürüyüş və yoga kimi fəaliyyətlər oynaqların hərəkətliliyini artırır. 3. Ağırlıq qaldırmamaq: Ağır yüklər qaldırmaqdan çəkinmək oynaqların aşınmasının qarşısını alır. Ağırlıq qaldırarkən düzgün texnikalara riayət etmək də vacibdir. 4. Həkim məsləhəti: Oynaqlarla bağlı hər hansı problem hiss edilərsə, vaxtında həkimə müraciət etmək lazımdır. Erkən diaqnoz və müalicə oynaq problemlərinin ciddi hala gəlməsinin qarşısını alır.
https://health.clevelandclinic.org/snap-crackle-pop-need-know-joint-noises
https://www.health.com/fitness/joints-popping
https://www.aurorahealthcare.org/services/orthopedics/conditions/crepitus
https://www.medparkhospital.com/en-US/lifestyles/crepitus-or-cracking-joints
Tarix : 29 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
