Orthacanthus – 1843-cü ildə Louis Agassiz tərəfindən adlandırılmış, nəsli kəsmiş, şirin su xenakantiform qığırdaqlı balıq cinsi. Üst karbon dövründən aşağı perm dövrünə qədər mövcud olmuşdur. Orthacanthus nekto-bentik həyat tərzi sürmüş, ətyeyən pəhrizə malik bir canlı idi. Bir neçə tədqiqatçı Orthacanthusun pəhrizində kanibalizmin və "atalıq kanibalizminin" izlərinə rast gəliblər, burada yetkin Orthacanthus balaları üzərində ov edirdi. Kəşfi və tarixi Karbon dövrünün sonu və perm dövrünün əvvəllərində Orthacanthus Avropa və Şimali Amerikada şirin su bataqlıqları və bayoularının zirvə yırtıcısı idi. Yetkin Orthacanthus 3 metrə (10 fut) qədər uzana bilirdi. Louis Agassiz tərəfindən Orthacanthus və Pleuracanthus cinsləri, Britaniya karbon dövrü sistemindən izolyasiya olunmuş "ichthyodorulitlər"ə əsaslanaraq yaradılmışdır və o zamanlar səhvən skeytlərin ilk göstəriciləri kimi düşünülmüşdür. İlk dəfə Birləşmiş Krallıqda Dudley, Leeds, Şimali Uels, Carluke və Edinburqda tapılmışdır. Ohionun karbon dövrü formasyonundan olan üç əlavə növ, John Strong Newberry tərəfindən təsvir edilmişdir. Diplodus adlı köpəkbalığı cinsinə aid dişlər, İngiltərənin karbon dövrü şistlərində Stafford, Carluke və "Burdiehouse"da və Nyu Skotiyada tapılmışdır. Orthacanthus 1843-cü ildə Louis Agassiz tərəfindən adlandırılmışdır. Cinsin adı "düz uclu" mənasını verən yunan sözlərindən gəlir, bu da dişlərinin formasını əks etdirir. Orthacanthus həm də paleontologiyada şirin su ekosistemlərində olan ən böyük və ən güclü yırtıcılar arasında sayılır. Təsviri Orthacanthus compressus və Orthacanthus texensis cinslərinin daha böyük dişləri var. Texas, ABŞ-da Craddock Bonebed köpəkbalığı təbəqəsindən olan Orthacanthus platypternusda resorbsiya əlamətləri və "emenel zərrəsi"nin ekvivalenti aşkar edilib. Bu yerdə tapılan bəzi diş nümunələri resorbsiyanı göstərir, bu isə əvvəlki fosil tapıntılarında müşahidə olunmamışdır. Böyük və kiçik yetkin dişlər arasındakı fərqlər cinsi dimorfizmin göstəricisi ola bilər. Təsnifatı Texasın aşağı permian dövrünə aid sümük yataqlarından olan Orthacanthus texensis və Orthacanthus platypternus dişləri, Nebraska və Dunkard Basin, mərkəzi Appalaçlardan olan Orthacanthus compressus dişləri, O. texensis və O. platypternusun mənşəyini müəyyən etmək üçün istifadə edilmişdir. Təklif olunub ki, həm O. texensis, həm də O. platypternus O. compressusdan törəmiş ola bilər, burada O. compressusun gənc xüsusiyyətləri O. platypternus'un yetkin dişlərində paedomorfosis yolu ilə saxlanılır və O. compressus dişlərinin gənc xüsusiyyətləri O. texensis'in yetkin dişlərində müşahidə olunur. Taksanomiya Mimia taksonu, iki monofiletik bacı qrupu ehtiva edən bir kladın xaricində yerləşir. İlk monofiletik bacı qrupu, doliodidlərə yaxın bir qrup olaraq vizuallaşdırılmış və Cladodont köpəkbalıqları və Orthacanthusu daxil edən geniş bir kladın daxil olduğu chondrichthyanların ilkin qrupunu müəyyən edir. “Cladodont köpəkbalıqları” ilə Orthacanthus iki monofiletik bacı qrupunu təşkil edir: bir tərəfdə Orthacanthus və Cladodoides və Tamiobatis, digər tərəfdə isə Symmoriiformes. İkinci monofiletik bacı qrupu isə iki monofiletik bacı qrupu olan tac chondrichthyanları xarakterizə edir (bir tərəfdə Euchondrocephali, digər tərəfdə isə Euselachii). Yırtıcı və qida əlaqəsi İspaniyanın Puertollano hövzəsindəki yuxarı karbonifer dövründən olan Orthacanthus və Triodus nümunələrinin baş qalıqları, yırtıcılığın və qida əlaqəsinin sübutudur. Triodusun çoxsaylı və yaxşı qorunmuş baş elementləri Orthacanthusun baş qalıqları ilə əlaqələndirilmişdir və bu, Orthacanthusun ağzında Triodusun okçipital iynələrinin daxil edilməsilə izah edilir. Paleoekologiya O. platypternusun paleobiogeoqrafik yayılması ontogenetik yaşayış yeri parçalanmasını göstərir. Ontogenetik niş nəzəriyyəsi, fərdlərin optimal böyümə sürətlərini qorumaq və ya ölüm riski ilə böyümə arasında ticarət dəyişikliklərini yaxşılaşdırmaq üçün yaşayış yerlərini və ya qidalanmasını dəyişə biləcəyini proqnozlaşdırır. İndiyə qədər tapılmış ən qədim Orthacanthus nümunəsi Diplodus problematicusdur, bu nümunə Kanadanın New Brunswick ərazisində aşağı devon dövründə (Emsian, təxminən 407-393 milyon il əvvəl) tapılıb. Digər nümunələr ABŞ, Böyük Britaniya, Polşa və Fransada tapılıb.

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/Orthacanthus

https://www.jstor.org/stable/4523086

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10790574/

https://www.app.pan.pl/article/item/app20080051.html

https://eprints.soton.ac.uk/399371/1/Palaeontology%2520Accepted%2520Manuscript.pdf

https://zenodo.org/records/2205305

https://bibliotekanauki.pl/articles/138953

https://www.app.pan.pl/article/item/app001262014.html

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/(SICI)1097-4687(199910)242:1%3C1::AID-JMOR2%3E3.0.CO;2-9

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3181253/

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0009254113000508?via%3Dihub

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0016699595801049?via%3Dihub

https://link.springer.com/article/10.1007/s00442-017-3832-5

Tarix : 17 dekabr 2024

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.