Moqadişu döyüşü - 1993-cü ilin 3-4 oktyabr tarixində, Somalinin paytaxtı Moqadişuda baş vermiş və ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi koalisiya qüvvələri ilə Somali müxalifəti arasında gedən ağır döyüşlərdən biri. Səbəblər 1991-ci ildə Somali hökuməti çökmüş və ölkə vətəndaş müharibəsi ilə üzləşmişdi. Müxtəlif silahlı qruplar arasında davam edən mübarizələr nəticəsində, ölkədəki vəziyyət daha da pisləşdi və hərbi idarələr qeyri-mərkəzləşdi. Bir neçə ay sonra, 1992-ci ilin avqust ayında BMT, Somali xalqına humanitar yardım göndərmək üçün ölkəyə hərbi müdaxiləyə başladı. ABŞ, BMT-nin himayəsində olan "Qida Təhlükəsizliyi" əməliyyatına qatıldı və bu əməliyyat nəticəsində 1993-cü ilin əvvəlində Somali prezidenti Siad Barre rejimi devrildi, amma ölkədə vəziyyət sabitləşmədi. Moqadişu döyüşünün başlanmasına səbəb olan əsas şəxs, Somali müxalifətinin liderlərindən biri olan Hüsayn Aidid idi. Aidid, BMT və ABŞ-ın himayəsindəki Somali hökumətini qəbul etməyərək, öz silahlı qüvvələrini təşkil etmişdi. O, həmçinin Moqadişuda əhəmiyyətli bir gücə sahib idi və BMT-nin mülki rəhbərlərinə qarşı silahlı qarşıdurmalar təşkil edirdi. BMT-nin və ABŞ-ın müdaxiləsi BMT-nin və ABŞ-ın əsas məqsədi, Somali xalqına humanitar yardım göndərmək və ölkədəki qeyri-sabitliyi aradan qaldırmaq idi. Bu məqsədlə, 1993-cü ilin iyul ayında "İnsanlıq əməliyyatı" (Operation Restore Hope) çərçivəsində, ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi beynəlxalq qüvvələr Moqadişuya yerleşdilər. Əslində, ABŞ və digər ölkələr, Aididin rəhbərliyi altındakı silahlı qrupları məğlub etmək və ölkəni yenidən bərpa etmək üçün hərbi əməliyyatlara başladılar. Gedişat 1993-cü ilin 3 oktyabrında, ABŞ və BMT qüvvələri, Hüsayn Aididin yaxın silahlı qrupuna qarşı böyük bir əməliyyat həyata keçirməyə qərar verdilər. Əməliyyatın məqsədi, Aididə yaxın olan bəzi komandirlər və yüksək səviyyəli şəxsləri həbs etmək idi. Bu əməliyyatın adı "Gavanokə" (Operation Gothic Serpent) idi. Əməliyyatda ABŞ-ın xüsusi qüvvələri, Rangerlər və Delta Force komandoları da iştirak edirdi. Lakin, əməliyyat planı gözlənildiyi kimi getmədi. Amerikanın xüsusi qüvvələri, Moqadişunun mərkəzində yerləşən bir binada Aididə yaxın olan şəxsləri tutmağa çalışarkən, silahlı müqavimətlə qarşılaşdılar. Həmçinin, Aididin tərəfdarları çox yaxşı silahlanmış və təşkilatlanmışdılar. Buna görə də döyüşlər sürətlə yayıldı və çox çətinləşdi. Əməliyyatı həyata keçirən helikopterlər, qrupların mühafizə etdiyi bölgələrə vurulmuşdu. Bu döyüşdə, iki Amerikan helikopteri vurulmuş və 18 ABŞ əsgəri həlak olmuşdur. Helikopterlərin vurulması, döyüşün ən dramatik anlarından biri idi. Bəzi məlumatlara görə, helikopterlərin düşməsi nəticəsində, bir çox əsgər əsir alınmış və ağır yaralanmışdı. ABŞ qüvvələri, Moqadişudan çıxmağa çalışarkən, Aididin tərəfdarları tərəfindən ciddi müqavimətlə qarşılaşdılar. Nəticədə, çox sayda Amerikan əsgəri həlak oldu və bu döyüş, ABŞ-ın Somali əməliyyatlarına olan münasibətini dəyişdi. Döyüşün nəticələri Moqadişu döyüşü, ABŞ və koalisiya qüvvələri üçün ciddi bir məğlubiyyət oldu. Döyüşün nəticəsi olaraq 18 ABŞ əsgəri həyatını itirdi, 73 əsgər yaralandı. Somali tərəfdən, çox sayda silahlı müxalifət üzvü həlak oldu, lakin dəqiq statistikalar mövcud deyil. Bu döyüşün Somali xalqı və beynəlxalq cəmiyyət üçün dərin təsirləri oldu. Moqadişu döyüşü, ABŞ-ın Somali əməliyyatlarından geri çəkilməsinə və nəticədə 1994-cü ilin mart ayında ABŞ-ın Somali əməliyyatlarını başa çatdırmasına gətirib çıxardı. Bu döyüş həmçinin ABŞ-ın xarici müdaxilələrə yanaşmasını dəyişdirdi və ölkənin müdaxilə siyasətində ciddi təhlillər aparıldı. Somali üçün isə döyüşün bir neçə nəticəsi oldu. Hüsayn Aidid, BMT və ABŞ-ın müdaxilələrini dayandırdı, amma Somali daxilindəki siyasi qeyri-sabitlik davam etdi və ölkə hələ də müxtəlif müxalif qrupların təsiri altındadır. Moqadişu döyüşü, həm də Somali müharibəsinin gedişatını və beynəlxalq güclərin Somali üzərindəki təsirini dəyişən bir hadisə oldu.
https://www.blackpast.org/global-african-history/events-global-african-history/the-battle-of-mogadishu-1993/
https://history.state.gov/milestones/1993-2000/somalia
https://digitalcommons.cedarville.edu/channels/vol1/iss1/3/
https://www.af.mil/News/Article-Display/Article/1046489/battle-of-mogadishu-hero-passes-leaves-behind-legacy/
https://mwi.westpoint.edu/urban-case-study-9-the-battle-of-mogadishu/
https://www.armyupress.army.mil/Journals/NCO-Journal/Archives/2022/February/Battle-of-Mogadishu/
https://www.britannica.com/topic/Battle-of-Mogadishu
Tarix : 8 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
