Mental cəza (Mental Punishment) - Psixoloji və zehni bir cəza növü. Mahiyyəti Bu cəza bədənin fiziki əzabını deyil, insanın zehni və emosional durumunu təsir edir. Bu növ cəza çox vaxt fiziki zorakılıqdan fərqli olaraq, şəxsin psixologiyasını pozmaq, onu narahat etmək, qorxutmaq və ya təzyiq altına almaq məqsədi güdür. Mental cəza, fərdin əhval-ruhiyyəsini, zehni sağlamlığını, ümumiyyətlə onun daxili vəziyyətini mənfi yöndə dəyişdirə bilər. Mental Cəza çox vaxt insanlar tərəfindən fiziki və ya açıq şəkildə təcavüzkar olmayan bir şəkildə tətbiq olunan bir cəza növüdür. Mental cəzanın tətbiqi çox vaxt qəsdən, lakin bəzən şəxs xəbərsiz olaraq belə təsirlər yarada bilər. Nümunələr - Təkrarlanan tənqidlər və kiçiltmə: Şəxsin şəxsi, intellektual və ya emosional xüsusiyyətləri barədə davamlı olaraq tənqidlər edilməsi, onu kiçiltmək, alçaltmaq. - İzolyasiya və yalnızlıq: Şəxs sosial əlaqələrdən uzaqlaşdırılır, ya da fiziki və emosional olaraq təcrid edilir. İnsan bu halda yalnız qalır və ona təklik təzyiqi tətbiq edilir. - Manipulyasiya və emosional təyinatlar: İnsanların duyğuları ilə oynamaq, onları güclü şəkildə manipulyasiya etmək və başqalarının istəyinə xidmət etmək məcburiyyətində qoymaq. - Hədələmələr və qorxu: Şəxs davamlı olaraq başına bir şey gələcəyindən qorxudulur. Məsələn, iş yeri ilə əlaqədar qorxular yaradılır və ya ailə və ya sosial həyatda güclü təzyiqlər tətbiq olunur. - Göstərilməyən sevgi və ya diqqəti kəsərək soyuq davranışlar: İnsan duyğusal dəstəkdən məhrum edilir, bunun nəticəsində özünü unudulmuş, lazımsız hiss edir.Mental cəza, təkcə cəza tətbiq edən tərəfdən deyil, həm də cəzanın qəbul edildiyi şəxsin zehni və emosional zəifliklərindən asılı olaraq fərqli təsirlər yarada bilər. Bu cəza növü bəzən daha az görünür, amma uzunmüddətli və dərin təsir göstərə bilər. Təsiri • Depressiya və anksiyete: Emosional zorakılığa məruz qalan insanlar tez-tez depressiya və anksiyete (narahatlıq) problemi yaşayırlar. Bu, onların gündəlik həyatını çətinləşdirir. • Özünə inamsızlıq: Davamlı tənqid və ya əhəmiyyətsizləşdirilmə insanın özünü zəif və dəyərsiz hiss etməsinə səbəb ola bilər. • İntihar düşüncələri: Bəzi hallarda, uzun müddət davam edən mental cəza, insanın öz həyatına son vermə düşüncələrinə yol aça bilər. • Güvən problemləri: Şəxslər bəzən yaxınlarına, dostlarına və ya tərəfdaşlarına güvənməyə çətinlik çəkirlər. Bu, onların sosial münasibətlərini zədələyir və təcrid olunmalarına səbəb olur. Mübarizə üsulları • Özünə qayğı və dəstək alaraq qorunmaq: İnsanların sağlam psixoloji vəziyyətini qorumağa kömək edən müxtəlif dəstək sistemləri vardır. Həm dostlar, həm də peşəkar psixoloq və ya terapevtlərdən dəstək alınması çox vacibdir. • Sərhədləri müəyyən etmək: Zəhərli və manipulyativ davranışlardan qorunmaq üçün şəxsin sərhədlərini bilməsi və bunlara hörmət etməsi çox əhəmiyyətlidir.
https://www.verywellmind.com/what-is-punishment-2795413
https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2221634120
https://www.researchgate.net/publication/271523833_A_cognitive_model_of_punishment
https://www.giuliandrighetto.com/wp-content/uploads/2022/01/ACognitiveModelOfPunishment.pdf
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34941315/
https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1732&context=facpub
Tarix : 4 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
