Max Blecher (8 sentyabr 1909, Botoșani – 31 may 1938, Roman)-Rumıniyalı şair, roman yazarı və esseist. Ümumi məlumat O, “Întâmplări în irealitatea imediată” (Yaxın İrrealda Baş Verənlər, 1936) və “Inimi cicatrizate” (Yara İzləri Qəlblər, 1937) kimi əsərləri ilə tanınır. Blecher Rumın ədəbiyyatında sürrealist və ekzistensial üslubu ilə seçilir, xəstəlik təcrübələrini və insan varlığının kövrəkliyini dərin poetik və fəlsəfi baxışla təsvir etmişdir. Onun qısa, lakin intensiv yaradıcılığı Franz Kafka və Bruno Schulz ilə müqayisə edilir. Həyatı Max Blecher 1909-cu il sentyabrın 8-də Rumıniyanın Botoșani şəhərində yəhudi tacir ailəsində anadan olmuşdur. Atası Lazar Blecher firavan çini mağazası sahibi idi. Blecher ibtidai və orta təhsilini Roman şəhərindəki “Roman-Vodă Liseyi”ndə almış, 1928-ci ildə bakalavr dərəcəsini qazanaraq Parisə tibb təhsili almağa getmişdir. Lakin həmin il ona onurğa vərəmi (Pott xəstəliyi) diaqnozu qoyulmuş və təhsilini yarımçıq qoymuşdur. Xəstəliyinə görə o, ömrünün son on ilini yataqda keçirmiş, Fransanın Berck-sur-Mer, İsveçrənin Leysin və Rumıniyanın Tekirghiol sanatoriyalarında müalicə almışdır. 1935-ci ildə valideynləri onu Roman şəhərinin kənarındakı evə köçürmüş, burada o, ölümünə qədər yazmağa davam etmişdir. Blecher 1938-ci il mayın 31-də, 28 yaşında vəfat etmiş və Romanın yəhudi qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. Xəstəliyinə baxmayaraq, o, aktiv ədəbi fəaliyyət göstərmiş, André Breton, André Gide və Martin Heidegger kimi dövrün tanınmış yazıçı və filosofları ilə məktublaşmışdır. Yaradıcılığı Blecher ədəbiyyata 1930-cu ildə Tudor Arghezi-nin “Bilete de papagal” jurnalında nəşr olunan “Herrant” adlı qısa hekayəsi ilə başlamışdır. O, André Breton-un “Le Surréalisme au service de la révolution” jurnalına töhfə vermiş və sürrealist üsluba yaxınlaşmışdır. İlk şeir toplusu “Corp transparent” (Şəffaf Bədən, 1934) onun poetik dünyasını ortaya qoymuşdur. “Întâmplări în irealitatea imediată” (1936) gənclik illərindəki “irreal” təcrübələrini və reallıqla xəyal arasındakı sərhədləri tədqiq edir. “Inimi cicatrizate” (1937) isə sanatoriya həyatını və xəstəliklə mübarizəni avtobioqrafik şəkildə təsvir edir. Ölümündən sonra, 1947-ci ildə qismən, 1971-ci ildə isə tam şəkildə nəşr olunan “Vizuina luminată: Jurnal de sanatoriu” (İşıqlı Mağara: Sanatoriya Jurnalı) onun son əsəridir və xəstəliklə dolu həyatının intim günlüyü kimi qiymətləndirilir. Blecher-in üslubu sürrealizm, ekzistensializm və şəxsi introspeksiyanın qarışığıdır; o, xəstəliyini özünə yazığı gəlmədən, əksinə, dərin fəlsəfi baxışla işləmişdir. Əsərləri Max Blecher şeir, roman və jurnal yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “Corp transparent” – “Şəffaf Bədən” (1934) – şeir toplusu. “Întâmplări în irealitatea imediată” – “Yaxın İrrealda Baş Verənlər” (1936) – roman. “Inimi cicatrizate” – “Yara İzləri Qəlblər” (1937) – roman. “Vizuina luminată: Jurnal de sanatoriu” – “İşıqlı Mağara: Sanatoriya Jurnalı” (1971, ölümündən sonra) – jurnal. Mükafatlar və tanınma Blecher həyatı boyu rəsmi mükafat almamışdır, lakin ölümündən sonra əsərləri geniş tanınmışdır. Onun kitabları ingilis, fransız, alman, ispan, türk, çex, portuqal və digər dillərə tərcümə olunmuşdur. “Inimi cicatrizate”nin alman tərcüməsi “Vernarbte Herzen” “Die Zeit” qəzetinin “Diqqətəlayiq Kitablar” siyahısında birinci yer tutmuşdur. 2016-cı ildə Rumın rejissoru Radu Jude tərəfindən “Inimi cicatrizate” əsasında çəkilmiş “Scarred Hearts” filmi beynəlxalq festivallarda uğur qazanmışdır. Şəxsi həyatı Blecher evlənməmiş və övladı olmamışdır. Ömrünün çox hissəsini yataqda keçirsə də, o, ədəbi aləmlə sıx əlaqədə olmuş, Geo Bogza, Mihail Sebastian və Sașa Pană kimi Rumın avanqardçıları ilə məktublaşmışdır. Xəstəliyi onun fiziki həyatını məhdudlaşdırsa da, yaradıcılığına maneə törətməmişdir. Blecher Guillaume Apollinaire kimi fransız şairlərinin əsərlərini də Rumın dilinə tərcümə etmişdir. Mirası Max Blecher Rumın ədəbiyyatında xəstəliyin və insan şüurunun kövrəkliyini təsvir edən unikal səsdir. Onun əsərləri Şərqi Avropa modernizminin ən parlaq nümunələrindən sayılır. “Întâmplări în irealitatea imediată” və “Inimi cicatrizate” Rumıniyada klassikə çevrilmiş, gənc yazarlara ilham vermişdir. Blecher-in adı Roman şəhərində küçələrə və ədəbi tədbirlərə verilmiş, onun irsi Rumın və dünya ədəbiyyatında dəyərləndirilməkdə davam edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Max_Blecher
https://www.thewhitereview.org/contributor_bio/max-blecher/
https://minorliteratures.com/2024/01/31/does-a-writer-have-any-real-influence-i-doubt-it-an-interview-with-max-blecher-gh-a-harabagiu-tr-gabi-reigh/
https://www.ndbooks.com/author/max-blecher/
https://www.frieze.com/article/gizela-mickiewiczs-homage-romanian-writer-max-blecher
https://www.theparisreview.org/blog/2015/03/09/max-blechers-adventures/
https://www.chicagoreview.org/max-blecher-the-lighted-burrow/
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
