Mateiu Lon Caragiale (25 mart 1885, Buxarest – 17 yanvar 1936, Buxarest)-Rumıniyalı roman yazarı, şair və esseist. Ümumi məlumat O, “Craii de Curtea-Veche” (Köhnə Saray Şahzadələri, 1929) adlı romanı ilə tanınır. Caragiale Rumın ədəbiyyatında modernist və dekadent üslubu ilə seçilir, əsərlərində Buxarestin köhnə aristokratiyasını, Balkan mədəniyyətini və insan təbiətinin mürəkkəbliyini poetik və ironik şəkildə təsvir etmişdir. Atası, Rumın ədəbiyyatının klassiki Ion Luca Caragiale-nin kölgəsində olmasına baxmayaraq, özünəməxsus üslubu ilə müstəqil bir irs qoymuşdur. Həyatı Mateiu Caragiale 1885-ci il martın 25-də Buxarest şəhərində anadan olmuşdur. Atası Ion Luca Caragiale məşhur dramaturq və yazıçı, anası Maria Constantinescu isə varlı bir ailənin qızı idi; lakin Mateiu qeyri-qanuni övlad kimi doğulmuş və atası tərəfindən rəsmi olaraq tanınmamışdır. Uşaqlığını Buxarestin mərkəzindəki köhnə məhəllələrdə keçirmiş, bu da onun yaradıcılığına nostaljik və dekadent ton gətirmişdir. 1904-cü ildə “Buxarest Universiteti”nə hüquq fakültəsinə daxil olmuş, lakin təhsilini yarımçıq qoymuşdur. Caragiale 1912-ci ildə Marica Sion ilə evlənmiş, lakin bu evlilik uzun sürməmiş və övladları olmamışdır. Həyatı boyu dövlət qulluğunda çalışmış, 1907-ci ildən Rumıniya hökumətində müxtəlif vəzifələrdə, o cümlədən Berlindəki Rumın konsulluğunda xidmət etmişdir (1912–1914). Özünü zadəgan hesab edən Caragiale heraldika və şəcərə ilə maraqlanmış, hətta saxta zadəgan titulları iddia etmişdir. 1936-cı il yanvarın 17-də Buxarestdə ağciyər xərçəngindən vəfat etmiş və “Bellu Qəbiristanlığı”nda dəfn olunmuşdur. Yaradıcılığı Caragiale ədəbiyyata 1900-cü illərdə şeirlərlə başlamış, lakin əsas şöhrətini nəsrlə qazanmışdır. İlk mühüm əsəri “Remember” (Xatirə, 1921) adlı qısa hekayəsi dekadent atmosferi və zərif üslubu ilə diqqət çəkmişdir. “Craii de Curtea-Veche” (1929) onun ən tanınmış romanıdır; bu əsər XX əsrin əvvəllərində Buxarestin köhnə zadəganlarının həyatını, onların süqutunu və Balkan mədəniyyətinin rəngarəngliyini ironik və poetik şəkildə təsvir edir. Roman Rumıniyada “milli dekadent klassik” kimi qəbul edilir. Onun yaradıcılığı azsaylı, lakin yüksək keyfiyyətlidir; dili zəngin metaforalarla və arxaik ifadələrlə doludur. “Sub pecetea tainei” (Sirr Möhürü Altında, 1930) adlı esse toplusu da onun fəlsəfi və introspektiv tərəfini ortaya qoyur. Caragiale-nin üslubu Marcel Proust və Huysmans ilə müqayisə edilir, lakin Rumın-Balkan konteksti ilə unikaldır. Əsərləri Mateiu Caragiale roman, qısa hekayə və esselər yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “Remember” – “Xatirə” (1921) – qısa hekayə. “Craii de Curtea-Veche” – “Köhnə Saray Şahzadələri” (1929) – roman. “Sub pecetea tainei” – “Sirr Möhürü Altında” (1930) – esse toplusu. “Pajere” – “Pajere” (1936, ölümündən sonra) – qısa hekayə. Mükafatlar və tanınma Caragiale həyatı boyu rəsmi mükafat almamışdır, lakin ölümündən sonra əsərləri yüksək qiymətləndirilmişdir. 1930-cu ildə “Craii de Curtea-Veche” “Rumın Yazıçılar Cəmiyyəti Mükafatı”nı qazanmışdır. Əsərləri fransız, ingilis, alman və digər dillərə tərcümə olunmuşdur. “Craii de Curtea-Veche” Rumıniyada məktəb proqramlarına daxil edilmiş və 2001-ci ildə Rumın rejissoru Mircea Veroiu tərəfindən filmə çevrilmişdir (ölümündən sonra tamamlanmış). Şəxsi həyatı Caragiale Marica Sion ilə qısa müddətli evlilik yaşamışdır. Atası Ion Luca Caragiale ilə münasibətləri gərgin olmuş, özünü onun irsindən ayırmağa çalışmışdır. Həyatı boyu təkəbbürlü və tənha xarakteri ilə tanınmış, dost çevrəsi məhdud olmuşdur. Buxarestin köhnə məhəllələrinə və Balkan mədəniyyətinə bağlılıq hiss etmiş, heraldika ilə bağlı araşdırmaları ilə məşğul olmuşdur. Rumın aristokratiyasının süqutunu şəxsən yaşadığı üçün bu mövzu əsərlərində mərkəzi yer tutur. Mirası Mateiu Caragiale Rumın ədəbiyyatında dekadent modernizmin ən parlaq nümayəndələrindən biridir. “Craii de Curtea-Veche” Rumıniyanın köhnə Buxarest mədəniyyətinin poetik xronikası kimi qəbul edilir və XX əsr Rumın nəsrinin şah əsərlərindən sayılır. Onun əsərləri Rumın modernistlərinə və sonrakı nəsillərə təsir etmişdir. Caragiale-nin adı Buxarestdə küçələrə və ədəbi tədbirlərə verilmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Mateiu_Caragiale
https://lareviewofbooks.org/article/aristocratic-nostalgia-on-mateiu-caragiales-rakes-of-the-old-court/
https://www.goodreads.com/book/show/55829301
https://findingtimetowrite.wordpress.com/2022/10/24/1929club-mateiu-caragiale/
https://www.themodernnovel.org/europe/europe/romania/mateiu-caragiale/
https://pen.org/on-translating-matieu-caragiale/
https://www.icr.ro/pagini/critics-about-mateiu-caragiale/en
https://nupress.northwestern.edu/9780810142251/rakes-of-the-old-court/
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
