Manilkara zapota - Ümumi olaraq sapodilla (ispanca: [ˌsapoˈðiʝa]), sapote, chicozapote, chicoo, chicle, naseberry, nispero və ya soapapple kimi tanınan, həmişəyaşıl ağac. Cənubi Meksika ilə Mərkəzi Amerikanın yerli bitkisidir. Təbii yayılma nümunəsinə Yucatán sahillərindəki Petenes manqrov ekosistemində rast gəlinir. Bu bitki ispan müstəmləkəçiliyi dövründə Filippinə gətirilmişdir. O, Meksika, Hindistan, Pakistan, Tailand, Malayziya, Kamboca, İndoneziya, Vyetnam, Banqladeş kimi tropik Asiya ölkələrində, eləcə də Karib dənizi bölgəsində geniş miqdarda yetişdirilir. Ümumi adlandırılması Manilkara zapotanın "sapodilla", "çiku" və "çikozapote" kimi ümumi adlarının əksəriyyəti ispan dilindən götürülüb və "kiçik sapote" mənasını verir. Digər ümumi ingiliscə adlara bully ağacı, sabunalmı ağacı, sawo, marmelad gavalısı və dilly ağacı daxildir. "Zapota" xüsusi epiteti, ispan dilində "zapote" sözündən gəlir və bu, nəticədə Nahuatl dilində "tzapotl" sözündən törəyib. Bu söz, digər oxşar görünüşlü meyvələr üçün istifadə edilirdi. Təsviri Sapodilla ağacları yüz ilədək yaşaya bilər. Hündürlüyü 30 metrə (98 fut) qədər, gövdə diametri isə 1,5 metrə (5 fut) çata bilər. Lakin becərilən nümunələrin orta hündürlüyü adətən 9–15 metr (30–49 fut) arasında olur və gövdə diametri 50 sm-i (20 düym) keçmir. Bu ağac küləyə davamlıdır və qabığında "çikle" adlanan ağ, yapışqan bir latekslə zəngindir. Yarpaqları elliptikdən yumurta formasına qədər dəyişir, uzunluğu 6–15 sm (2–6 düym), saplaqları isə 1–3 sm (0–1 düym) olur. Yarpaqlar orta yaşıl, parlaq, tünd qəhvəyi və bir qədər tüklü orta damarlarla təchiz olunmuşdur. Onlar növbə ilə düzülür. Ağaclar yalnız isti, adətən tropik iqlimlərdə yaşaya bilir (lakin erkən yaşlarında quraqlıq və istiliyə qarşı zəif dözümlüdür) və temperatur sıfırdan aşağı düşdükdə asanlıqla məhv olur. Toxumdan cücərdikdən sonra sapodilla ağacı meyvə vermək üçün adətən beşdən səkkiz ilə qədər vaxt tələb edir. Sapodilla ağacları ildə iki dəfə meyvə verir. Meyvəsi Diametri 4–8 sm (2–3 düym) olan böyük bir giləmeyvədir. Yetişməmiş meyvənin xarici qabığı sərtdir və dərildikdə saplağından ağ çikle axır. Tam yetişmiş meyvənin qabığı yumşaq olur və dərildikdə çikle ifraz etmir. İç hissəsi solğun sarıdan torpaq rəngli qəhvəyiyədək dəyişir və yaxşı yetişmiş armuda bənzər dənəli teksturaya malikdir. Hər bir meyvə birdən altıya qədər toxum ehtiva edir. Toxumlar sərt, parlaq, qara rəngdədir və lobyaya bənzəyir, bir ucunda isə qarmaq formalı çıxıntı var ki, udularkən boğaza ilişə bilər. Meyvə xüsusilə şirin, malt dadına malikdir.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Manilkara_zapota
https://www.fda.gov/food/nutrition-facts-label/daily-value-nutrition-and-supplement-facts-labels
https://nap.nationalacademies.org/read/25353/chapter/8#120
https://en.m.wikipedia.org/wiki/European_and_Mediterranean_Plant_Protection_Organization
https://www.agrifarming.in/sapota-grafting-methodschikoo-pruning-training#introduction-to-sapota
http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200017540
https://doi.org/10.1201/9781482273458-31
https://doi.org/10.4067%2FS0716-97602010000200003
Tarix : 29 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
