Kontrast Effekti (The Contrast Effect) - Psixologiyada, insanların qiymətləndirdikləri və ya təcrübə etdikləri obyektləri və ya hadisələri əvvəlki və ya digər obyektlərə nisbətdə daha fərqli və ya daha çox fərqləndirərək qiymətləndirmə tendensiyasını ifadə edən bir fenomen. Yəni bir şeyin qiyməti və ya dəyəri, ona yaxın olan başqa bir şeylə müqayisə edildikdə dəyişir. Əhəmiyyəti - Qərar qəbul etmə: İnsanlar qərar verdikdə, müqayisə etdikləri obyektlərin xüsusiyyətlərinə görə seçimlərində yanlışlığa düşə bilərlər. Məsələn, bir mağazada daha bahalı məhsulun yanında satılan daha ucuz məhsulun qiyməti daha cazibədar görsənə bilər, lakin bu, obyektlərin real dəyərini əks etdirməyə bilər. - Marketinq və reklam: Bizneslər və marketinq mütəxəssisləri, kontrast effektindən istifadə edərək məhsul və xidmətlərini daha cazibədar etməyə çalışırlar. Məsələn, bir çox brend yüksək qiymətli məhsul və ya lüks versiyalar təqdim edir ki, bu, daha ucuz versiyaların daha cəlbedici görünməsini təmin edir. - Təsir və manipulyasiya: Kontrast effekti, sosial və siyasi davranışlarda da tətbiq edilə bilər. Məsələn, bir şəxsin və ya siyasətçinin təqdim etdiyi ideyalar, mövqelər ya da təkliflər bir-birinə qarşı qoyularaq daha güclü və ya daha zəif göstərilə bilər. - İnsan münasibətləri və sosial təsir: İnsanlar özlərini və başqalarını müqayisə edərkən kontrast effektindən təsirlənə bilərlər. Məsələn, bir qrup içindəki fərqli şəxslər bir-biri ilə müqayisə edilərkən, birinin xüsusiyyətləri daha çox diqqət çəkə bilər. - Yazılı və şifahi təqdimatlar: Kontrast effekti, məlumatın necə təqdim edildiyini və ya necə qiymətləndirildiyini dəyişdirə bilər. Bir fikrin daha təsirli və ya daha zəif qəbul edilməsi üçün kontekstdəki müqayisələr böyük rol oynayır. Müsbət cəhətləri - Qərarların asanlaşdırılması: Kontrast effekti, insanlara seçimlər arasında daha sürətli qərar verməyə kömək edə bilər. Məsələn, yüksək qiymətli bir məhsulun yanında daha ucuz məhsul təqdim edildikdə, bu ucuz məhsul daha münasib və sərfəli görünür, bu da müştərinin qərarını daha sürətlə verməsinə səbəb ola bilər. - Daha yaxşı dəyər hissi: Kontrast effekti insanların məhsul və ya xidmətin dəyərini qiymətləndirməsində müsbət təsir göstərə bilər. Məsələn, müəyyən bir xidmətin əvvəlki təkliflərlə müqayisə edilməsi, istifadəçiyə həmin xidmətin daha münasib və yaxşı olduğunu hiss etdirə bilər. - Marketinqdə effektiv istifadə: Bizneslər, kontrast effektini istifadə edərək istehlakçılara daha cəlbedici təkliflər təqdim edə bilər. Yüksək qiymətə sahib olan məhsulların yanına daha münasib qiymətə malik olan məhsullar təqdim edildikdə, istehlakçılar bu daha münasib məhsulları daha yaxşı qiymətləndirə bilər. - Təlim və inkişaf: Təlim proqramlarında və tədris prosesində kontrast effekti istifadə edilərək, əvvəlki biliklər və yeni biliklər arasında müqayisələr yaradılaraq insanların daha yaxşı anlama və öyrənmə qabiliyyəti artırıla bilər. Məsələn, yeni bir mövzunun təqdimatında əvvəlki mövzularla müqayisələr edildikdə, iştirakçıların daha yaxşı anlamağa və yadda saxlamağa meylli olduğu müşahidə edilə bilər. - Motivasiya artırılması: Bəzi hallarda, kontrast effekti insanların daha yüksək nəticələr əldə etməsinə və daha yaxşı performans göstərməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, bir məqsədə çatmaq üçün müəyyən bir çətinliklərlə qarşılaşdıqda, bu çətinliklərdən daha asan tapşırıqlarla müqayisə etmək şəxsin özünü daha güclü hiss etməsinə və irəliləməyə motivasiya edə bilər. Mənfi cəhətləri - Yanlış qiymətləndirmə: Kontrast effekti, obyektlərin və ya hadisələrin real dəyərini səhv qiymətləndirməyə səbəb ola bilər. Məsələn, yüksək qiymətli bir məhsulun yanında təqdim edilən ucuz məhsul daha yaxşı və dəyərli görünə bilər, amma bu məhsulun real keyfiyyəti və ya dəyəri ilə əlaqəli bir qiymətləndirmə olmur. Nəticədə, insanlar real seçimlərini düzgün qiymətləndirməyə çətinlik çəkə bilər. - Manipulyasiya riski: Kontrast effekti manipulyasiya etmək və ya insanları aldadmaq üçün istifadə edilə bilər. Marketoloqlar, siyasətçilər və ya digər təsir göstərən şəxslər bu effekti istifadə edərək insanlar üzərində təzyiq yarada və ya onların qərarlarını öz istəklərinə uyğunlaşdırmağa çalışa bilərlər. Bu da insanları düzgün qərarlar qəbul etməkdən çəkindirə bilər. - Ədalətsiz müqayisələr: Kontrast effekti, bəzən obyektləri və ya insanları ədalətsiz şəkildə müqayisə etməyə səbəb ola bilər. Məsələn, bir iş mühitində bir işçinin performansı yüksək olan bir əməkdaşı ilə müqayisə edilərək, o işçinin daha pis nəticələr əldə etdiyi düşünülə bilər, halbuki həmin işçi başqa şərtlər altında da yaxşı iş görür. Bu, işçilər arasında haqsız rəqabət və motivasiya azalmalarına səbəb ola bilər. - Təhrif olunmuş perspektiv: İnsanlar, kontrast effekti nəticəsində məlumatı təhrif edərək, öz fikirlərində və perspektivlərində yanılmağa meylli ola bilərlər. - Sosial təsir və özünə inamsızlıq: Sosial kontekstdə, kontrast effekti insanları başqaları ilə müqayisə etməyə və özlərini daha az dəyərli hiss etməyə vadar edə bilər. Bu, xüsusilə sosial media və ya digər ictimai mühitlərdə özünə inamsızlıq və depressiyaya səbəb ola bilər, çünki insanlar başqalarının həyatını idealized edərək özlərini daha pis hiss edə bilərlər.
https://www.equalture.com/bias-overview/contrast-effect/
https://developdiverse.com/deib_dictionary/constrast-effect/
https://study.com/academy/lesson/contrast-effect-definition-example.html
https://www.sciencedirect.com/topics/computer-science/contrast-effect
https://effectiviology.com/contrast-effect/
https://www.beapplied.com/post/what-is-contrast-effect-and-how-it-impacts-recruitment
https://www.testgorilla.com/blog/contrast-effect/
https://eddy.com/hr-encyclopedia/contrast-effect/
https://vidcruiter.com/hr-glossary/contrast-effect/
Tarix : 22 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
