Kofaktor - Biokimyada bir çox fermentin fəaliyyətini aktivləşdirən və ya artıran qeyri-ürfbioloji (yəni həyatla əlaqəsi olmayan), kiçik molekullar və ya metal ionlar. Mahiyyəti Kofaktorlar, fermentlərin katalitik fəaliyyətini dəstəkləyərək onların işini həyata keçirmələrini təmin edirlər. Kofaktorlar, fermentlərin spesifik kimyəvi reaksiyaları sürətləndirmək üçün zəruri olan komponentlərdir, lakin özləri kimyəvi reaksiyalarda dəyişməz qalırlar. Kofaktorlar, orqanizmin həyat üçün vacib biokimyəvi proseslərinin düzgün işləməsini təmin edir. Kofaktorlar, bir çox fermentin fəaliyyətini tənzimləyən və onlara aktivlik qazandıran əlavə maddələrdir. Onlar fermentin aktiv mərkəzinə bağlanaraq reaksiyaların baş verməsini asanlaşdırırlar. Kofaktorlar çox vaxt zülallarla qarşılıqlı əlaqədə olur və onların strukturunu və ya funksiyasını dəyişdirərək kimyəvi reaksiyalar üçün lazımi şəraiti yaradır. Qruplar - İnorganik kofaktorlar (məsələn, metal ionları): Bəzi kofaktorlar metallar, məsələn, sink (Zn²⁺), dəmir (Fe²⁺), mis (Cu²⁺) və maqnezium (Mg²⁺) kimi ionlarıdır. Bu metallar fermentin strukturu və fəaliyyətini aktivləşdirmək üçün vacibdirlər. - Orqanik kofaktorlar: Bu kofaktorlar adətən kompleks üzvi molekullardır və koenzimlər adlanır. Koenzimlər fermentlərin aktiv mərkəzinə bağlı olaraq, onların reaksiyalara qatılmasına kömək edirlər. Koenzimlər, çox vaxt vitaminlərdən yaranır və onlar fermentlərin işini stimullaşdırmaq üçün bir növ köməkçi rolunu oynayırlar. Məsələn, NAD⁺ (nikotinamid adenin dinükleotid) və FAD (flavina adenin dinükleotid) koenzimləri metabolik reaksiyalarda geniş şəkildə iştirak edirlər. Kofaktorların biokimyada əsas funksiyası fermentlərə kimyəvi reaksiyaları sürətləndirmək və ya asanlaşdırmaqdır. Kofaktorlar, fermentlərin spesifik bir substrata(biokimya və enzymologiyada bir fermentin təsir etdiyi maddə və ya molekula) bağlanmasını və substratın kimyəvi dəyişməsini təmin edirlər. Növlər 1. Metal ionları (İnorganik kofaktorlar) Bəzi kofaktorlar metal ionlarından ibarətdir və bunlar fermentin funksiyasını aktivləşdirir. Metal ionları, kimyəvi reaksiyalarda elektronların ötürülməsi, protonların daşıması və substratın aktiv mərkəzə bağlanmasını təmin edir. Məsələn: Zink (Zn²⁺): Dəmir (Fe²⁺) və zink (Zn²⁺) ionları, bir çox fermentin (məsələn, karbonik anhidraz və fosfatazlar) fəaliyyətində vacibdirlər. Dəmir (Fe²⁺ və Fe³⁺): Dəmir, xüsusən hemoglobin və mioglobin kimi oksigen daşıyan fermentlərdə istifadə olunur. O, həmçinin oksidoreduktaz fermentlərində, məsələn, citoхromlar da istifadə olunur. Maqnezium (Mg²⁺): Maqnezium, ATP-ni aktivləşdirən və onun reaksiyalarda iştirakını təmin edən vacib bir metal ionudur. 2. Koenzimlər (Orqanik kofaktorlar) Koenzimlər, fermentlərin fəaliyyətini dəstəkləyən üzvi molekullardır. Bu kofaktorlar, əksər hallarda fermentin aktiv mərkəzində yerləşir və substratla qarşılıqlı əlaqəyə girərək reaksiyaları kataliz edirlər. Koenzimlər adətən vitaminlərdən yaranır və onlar fermentlərlə daimi şəkildə əlaqə qururlar. Məsələn: NAD⁺ və NADH: Bu koenzimlər, hüceyrə respirasiyasında elektronların daşınmasını təmin edir və enerji istehsalına kömək edir. FAD və FADH₂: Bu koenzimlər də elektron daşınmasında iştirak edir və enerji istehsalı üçün vacibdir. Koenzim A: Koenzim A, acil qruplarının daşıyıcısıdır və bu, bir çox metabolik reaksiyalarda, o cümlədən yağ turşularının və karbon birləşmələrinin sintezində istifadə olunur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Cofactor_(biochemistry)
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://eprints.um.edu.my/3450/1/Coenzyme%2C_cofactor_and_prosthetic_group%C3%A2%E2%82%AC%E2%80%9Dambiguous_biochemical_jargon.pdf
https://web.archive.org/web/19990826022727/http://academic.brooklyn.cuny.edu/biology/bio4fv/page/coenzy_.htm
https://web.archive.org/web/20030505032408/http://www.elmhurst.edu/~chm/vchembook/571cofactor.html
https://archive.org/details/biochemistrychem0002metz
https://chem.libretexts.org/Bookshelves/Biological_Chemistry/Supplemental_Modules_(Biological_Chemistry)/Metabolism/Catabolism/Pyruvate_Dehydrogenase_Complex
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022316622139763?via%3Dihub
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC18283/
https://www.nature.com/articles/435042a
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.jbc.org/article/S0021-9258(18)68417-0/pdf
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1458&context=biochemfacpub
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.jbc.org/article/S0021-9258(19)42403-4/pdf
Tarix : 14 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
