Karambola (Starfruit) - Averrhoa carambola ağacının meyvəsidir və Cənub-Şərqi Asiyanın tropik bölgələrinə məxsusdur. Bu meyvə yanlarından keçən xarakterik uzununa xətləri (adətən 5-6) ilə tanınır. Eninə kəsildikdə ulduz formasını alır, buna görə də "ulduz meyvəsi" adlanır. Meyvənin bütün hissələri yeyilə bilər, adətən çiy halda, bişirilmiş şəkildə və ya sous, cem, bəzək və şirə hazırlamaq üçün istifadə olunur. Karambola əsasən Cənub-Şərqi Asiya, Cənubi Asiya, Cənubi Sakit Okean, Mikroneziya, Şərqi Asiya, ABŞ, Latın Amerikası və Karib dənizi bölgələrində istehlak olunur. Tropik bölgələrdə yetişdirilir. Averrhoa carambola-nın əsas yayılma mərkəzi və təbii ərazisi Cənub-Şərqi Asiyadır. Bu bölgədə əsrlər boyu becərilmişdir. Hind yarımadası və Şri-Lankaya qədim Avstroneziya tacirləri tərəfindən gətirilmişdir. Hazırda Hindistan, Cənub-Şərqi Asiya, Cənubi Çin, Tayvan və ABŞ-ın cənub bölgələrində, eləcə də Mərkəzi və Cənubi Amerika, Karib adaları və Afrikanın bəzi yerlərində ticarət məqsədilə yetişdirilir. Xüsusiyyətləri Karambola ağacı çox budaqlı qısa gövdəyə malikdir və hündürlüyü 9 metrə (30 fut) çata bilər. Yarpaqları orta yaşıl rəngdə olub, 15-25 sm uzunluğundadır. Çiçəkləri bənövşəyi rəngdədir və meyvələr yetişdikdə narıncı-sarı qabıqdan, şəffaf sarı şirəli ətdən ibarət olur. Meyvə oval formadadır və uzunluğu 5-15 sm-dir. Əksər hallarda beş və ya altı uzununa çıxıntıya malikdir. Karambola iki əsas növə ayrılır. 1. Turş növlər: Daha yüksək oksalat tərkibinə malikdir. 2. Şirin növlər: Daha böyükdür və bir çox kommersiya növləri inkişaf etdirilmişdir (məsələn, "Arkin", "Yang Tao", "Demak"). Sağlamlıq riskləri Karambola meyvələri oksalat turşusu və karamboksin adlı neyrotoksin ehtiva edir. Böyrək xəstəliyi olan insanlar üçün zərərlidir. Çox miqdarda karambola yemək bu insanlar üçün qusma, bulantı, hətta ölüm kimi ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Karambola qreypfrut kimi, müəyyən dərmanların təsirini artıraraq, qaraciyər fermentlərini inhibə edə bilər. Buna görə də dərman istifadə edən şəxslərin karambola istehlakından çəkinməsi tövsiyə olunur. Mədəniyyətdə Karambola həm də estetik cəhətdən dekorativ ağac kimi yetişdirilir. Bəzi ölkələrdə onun şirəsi paslı və ya ləkəli metal əşyaları təmizləmək üçün istifadə olunur. Maraqlı bir fakt kimi, karambola "Stardew Valley" adlı məşhur video oyununda "ulduz meyvəsi" adı altında yetişdirilir və oyundakı ən dəyərli məhsul sayılır. Filippində isə "balimbing" adı, bu meyvənin çox üzlü formasına istinad edərək, siyasətdə dəyişkən mövqeli, mənfəət üçün mövqeyini tez-tez dəyişən şəxslərə verilən ifadəyə çevrilmişdir.

İstinadlar

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Carambola

http://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/carambola.html

https://www.cabi.org/isc/datasheet/8082

https://archive.org/details/genomicstropical00moor_136

https://www.bioversityinternational.org/fileadmin/user_upload/online_library/publications/pdfs/Diversity_in_Underutilized_Plant_Species_An_Asia-Pacific_Prespective_1938.pdf

http://www.rogerblench.info/Language/Austronesian/General/Blench%20Ross%20Festschrift%20paper%20revised.pdf

http://www.crfg.org/pubs/ff/carambola.html

http://university.uog.edu/cals/people/PUBS/Carambol/MG26900.pdf

http://www.fruitsinfo.com/StarFruit-Exotic-fruits.php

https://www.fda.gov/food/nutrition-facts-label/daily-value-nutrition-and-supplement-facts-labels

https://nap.nationalacademies.org/read/25353/chapter/8#120

https://web.archive.org/web/20110110204152/http://www.buzzle.com/articles/star-fruit-how-to-eat-star-fruit.html

http://floridagardener.com/pom/Carambola.htm

https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/47-Thint-Khaing-AyeMoet-Khaing-1.pdf

https://doi.org/10.1081%2FJDI-120005373

http://www.nutritionatc.hawaii.edu/HO/2003/202.htm

http://www.hktmc.com/ChineseMedia/Magazine/Medicine/ajdmpk/AJDMPK-2006-3/asian6-3(248-261)

http://www.theannals.com/cgi/content/full/40/7/1472-a

https://doi.org/10.21273%2FJASHS.119.4.711

http://www.bijlmakers.com/fruits/starfruit.htm

https://nowyouknowph.rappler.com/2022/09/16/ml50-martial-law-word-of-the-day-balimbing/

Tarix : 21 dekabr 2024

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.