Joseph L. Doob (1910–2004) - Stokastik proseslər və probabilistik analiz sahələrindəki əhəmiyyətli töhfələri ilə tanınmış bir riyaziyyatçıdır. O, xüsusilə doğru zamanlı proseslər, Markov prosesləri və doğru qruplar kimi sahələrdəki elmi tədqiqatları ilə tanınır. Doob, probabilistik analiz və riyazi statistika sahələrindəki inkişafların əsas mühərriklərindən biri olmuş, həmçinin bu sahələrdəki nəzəriyyələrin tətbiqini təmin etmişdir. O, stoxastik və random proseslər ilə bağlı riyazi nəzəriyyələri zənginləşdirmiş və bu sahənin təməl prinsiplərini yaratmışdır. Həyat və təhsil Joseph Leo Doob 1910-cu ilin 27 yanvarında İllinoys ştatı, ABŞ-da anadan olmuşdur. O, gənc yaşlarından etibarən riyaziyyata olan marağını inkişaf etdirmiş və təhsilini University of Illinoisda almışdır. Burada bakalavr və magistr dərəcələrini əldə etmiş, sonra isə Harvard Universiteti-ndə doktorluq təhsili almaq üçün təhsilini davam etdirmişdir. 1933-cü ildə Harvard Universitetində doktorluq dərəcəsini aldıqdan sonra, Doob, çox keçmədən Matematik Jurnallarında öz ilk mühüm işlərini nəşr etdirməyə başladı. Onun erkən işləri, xüsusilə doğru zamanlı stokastik proseslər sahəsindəki tədqiqatları, onun adını müasir riyaziyyatçılar arasında məşhurlaşdırmışdır. Elmi karyera və nailiyyətlər Doobun karyerası boyunca ən çox tanınan işləri stokastik analiz, Markov prosesləri və martingallar üzərində olmuşdur. O, həmçinin doğru zamanlı proseslər və stoxastik tənliklər sahələrindəki riyazi nəzəriyyələri inkişaf etdirmiş və bu nəzəriyyələrin praktiki tətbiqlərinə dair çoxsaylı nəticələr əldə etmişdir. Markov prosesləri və martingallar Doobun ən tanınmış töhfələrindən biri martingallar nəzəriyyəsinin inkişafıdır. O, martingalların və Markov proseslərinin riyazi təsvirlərini genişləndirmiş və bu anlayışların daha dərin təhlilinə imkan yaratmışdır. Martingallar prosesləri, statistikada düşünülmüş və gözlənilən gələcək nəticələr üzərində qeyri-adi təsadüfi dəyişikliklərni təhlil etmək üçün istifadə olunan riyazi modeldir. Doob bu anlayışı daha da təkmilləşdirmiş və özünün tanınmış Doob’s Theorem (Doob Teoremi) ilə bu sahənin inkişafını təmin etmişdir. Stokastik integrallar və doob inteqrasiyası Doob, stoxastik inteqrasiya sahəsində də mühüm işlər görmüşdür. O, Itô və Stratonovich kimi başqa böyük alimlərin yanaşmalarını təhlil edərək, stoxastik inteqrasiyanın riyazi modelini təkmilləşdirmiş və bu sahədə əsas nəzəriyyə yaradıcılarından biri olmuşdur. O, stoxastik diferensial tənliklərin inkişafına və riyazi analizinin genişləndirilməsinə də böyük təsir etmişdir. Doobun nəzəriyyələri Itô inteqrasiyası kimi əsas anlayışlara zəmin hazırlamış və bu sahənin praktiki tətbiqlərinə dair mühüm nəticələr əldə etməyə imkan yaratmışdır. Akademik fəaliyyət və sosial rolu Joseph L. Doob, University of Illinoisda uzun illər professor olaraq fəaliyyət göstərmişdir. O, çoxsaylı tələbə və gənc riyaziyyatçıya rəhbərlik etmiş, elmi işləri ilə onların riyaziyyata olan marağını artırmışdır. Doob həmçinin bir çox beynəlxalq riyaziyyat konfranslarında iştirak etmiş və bu sahədəki mübahisələrdə fəal olmuşdur. Mükafatlar və tanınma Doob, öz elmi karyerası boyunca çoxsaylı mükafatlarla təltif olunmuşdur. O, American Mathematical Society tərəfindən verilən Bôcher Memorial Prize (1964) mükafatı ilə təltif edilmişdir. Bu mükafat, yalnız Doob-un sahəsindəki nailiyyətlərini deyil, həm də stokastik proseslər və martingallar sahələrinə verdiyi uzunmüddətli töhfələri qeyd edir. Onun elmi karyerası, stoxastik tənliklər, stoxastik analiz və probabilistik modelləşdirmə sahələrində gələcək riyaziyyatçılara ilham vermişdir. Joseph L. Doob-un adı riyaziyyat dünyasında əbədi olaraq qalacaq və onun işləri riyaziyyatın müasir anlayışlarının formalaşmasında əsas mərhələlərdən biri olaraq yadda qalacaqdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_L._Doob
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Doob/
https://ijm.math.illinois.edu/special-volumes/joseph-l-doob/
https://chance.dartmouth.edu/Doob/conversation.html
https://nationalmedals.org/laureate/joseph-l-doob/
https://projecteuclid.org/journals/statistical-science/volume-12/issue-4/A-conversation-with-Joe-Doob/10.1214/ss/1030037961.full
https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_L._Doob_Prize
Tarix : 10 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
