İnnovativ Hibrid Texnologiyası (HSD) - Toyota Motor Corporation tərəfindən hazırlanmış unikal hibrid idarəetmə sistemi. Bu texnologiya 1997-ci ildə dünyada ilk kütləvi istehsal edilən hibrid avtomobil olan "Toyota Prius"da təqdim edilmişdir. HSD sisteminin əsas məqsədi, daxili yanma mühərriki ilə elektrik mühərrikini bir araya gətirərək daha səmərəli və ekoloji təmiz bir sürüş təmin etməkdir. Bu sistem, sonrakı illərdə "Toyota" və "Lexus" markalarında daha geniş tətbiq olunmağa başlayıb və bu texnologiyanın bazardakı digər hibrid texnologiyalardan fərqli yanaşması onu daha unikal edir. İş prinsipi HSD-nin iş prinsipi daxili yanma mühərriki və elektrik mühərrikini birlikdə və ya ayrı-ayrılıqda istifadə edərək enerji sərfiyyatını və emissiyaları minimuma endirməkdir. HSD texnologiyasında mühərriklərin necə işə salınacağı avtomobilin hərəkət vəziyyətindən və tələb olunan gücdən asılıdır: 1. Yavaş hərəkət və şəhər içi sürət: Aşağı sürətlə hərəkət edərkən, məsələn, sıx şəhər trafikində, sistem əsasən elektrik mühərrikini işə salır. Elektrik mühərriki səssiz işləyir və sıfır emissiya yaradır, bu isə şəhər içi ətraf mühit üçün daha təmiz və səssiz bir sürüş deməkdir. 2. Orta sürət: Avtomobil orta sürətlə hərəkət edərkən, elektrik mühərriki daxili yanma mühərriki ilə birlikdə işləyə bilər. Bu vəziyyətdə hər iki mühərrik bir-birini dəstəkləyir və enerji səmərəliliyi maksimuma çatdırılır. 3. Yüksək sürət və yaşıl yol: Yüksək sürətlə hərəkət edən zaman daxili yanma mühərriki işə düşür və avtomobilin əsas enerji mənbəyi olur. Elektrik mühərriki isə tələb olunan gücə görə əlavə tork təmin edərək mühərrikə dəstək olur. 4. Enerji bərpası: HSD sistemi regenerativ əyləc texnologiyasından istifadə edir. Avtomobil əyləc edərkən və ya yavaşlayarkən, təkərlərdəki kinetik enerji elektrik enerjisinə çevrilir və akkumulyatorlarda toplanır. Bu enerji daha sonra elektrik mühərrikini gücləndirmək üçün istifadə edilir, bu isə yanacağa qənaət etməyə imkan verir. Sistemin əsas komponentləri: 1. Daxili yanma mühərriki HSD-nin daxili yanma mühərriki, benzinlə işləyən Atkinson dövründə işləyən xüsusi mühərrikdir. Atkinson dövrü, ənənəvi Otto dövründən fərqli olaraq, yanacaq səmərəliliyini daha çox artırmağa kömək edir. Bu, yanacaq sərfiyyatını azaldaraq hibrid sistemə daha çox səmərəlilik verir. Atkinson dövrünün fərqi, qazın daha uzun müddət yanma kamerasında qalması və daha çox genişlənməsi ilə səmərəliliyi artırmasıdır. 2. Elektrik mühərriki Elektrik mühərriki avtomobilin hərəkətini təmin etmək və regenerativ əyləc vasitəsilə enerji bərpası üçün istifadə olunur. Elektrik mühərriki sıfır emissiyalı sürüş təmin edir və ani fırlanma anı (tork) sayəsində aşağı sürətlə hərəkət zamanı daha çevik sürüş təcrübəsi yaradır. Bu mühərrik yüksək gərginlikli akkumulyator sistemi tərəfindən gücləndirilir və şəhər daxilində təmiz və səssiz sürüş təmin edir. 3. Generator Generator elektrik mühərrikinin regenerativ əyləc funksiyasını həyata keçirir. Əyləc zamanı kinetik enerjini elektrik enerjisinə çevirir və akkumulyatorları enerji ilə doldurur. Bu proses avtomobilin daha effektiv və az yanacaq sərf etməsinə imkan yaradır. 4. Akkumulyator sistemi HSD akkumulyator sistemi litium-ion və ya nikel-metal-hidrid (NiMH) texnologiyasından istifadə edir. Bu akkumulyatorlar elektrik mühərrikini gücləndirir və enerjini saxlamaq üçün daha yüksək saxlama qabiliyyətinə malikdir. Akkumulyatorlar regenerativ əyləc vasitəsilə yenidən enerji ilə dolur və elektrik mühərrikini təmin etmək üçün enerji yığır. 5. Güc nəzarətçisi Güc nəzarətçisi, sistemin işini idarə edən əsas komponentlərdən biridir. O, elektrik mühərriki və daxili yanma mühərriki arasındakı enerjini bölüşdürür, hər iki mühərriki işə salır və ya dayandırır. Güc nəzarətçisi avtomobilin hərəkət vəziyyətinə uyğun olaraq enerji mənbələrini optimallaşdırır. HSD-nin üstünlükləri 1. Yüksək yanacaq səmərəliliyi: HSD, elektrik mühərrikinin şəhər daxilində və qısa məsafələrdə geniş istifadəsi, eləcə də regenerativ əyləc sistemi vasitəsilə yanacaq səmərəliliyini artırır. Bu, ənənəvi benzin mühərriklərindən fərqli olaraq, daha az yanacaq sərfiyyatı deməkdir. 2. Daha az emissiya: Elektrik mühərrikləri sayəsində HSD avtomobilləri daha az karbon emissiyası yaradır və ekoloji təmiz sürüş təcrübəsi təmin edir. 3. Səssiz və rahat sürüş təcrübəsi: Şəhər daxilində yalnız elektrik mühərrikinin işlədiyi rejimdə avtomobil səssiz işləyir və bu, rahat sürüş təcrübəsi təqdim edir. 4. Uzunömürlü akkumulyatorlar: "Toyota" və "Lexus" tərəfindən istifadə olunan yüksək gərginlikli akkumulyatorlar uzunömürlüdür və istifadəçilərə uzun illər xidmət edir. 5. Qənaət: Elektrik enerjisinə əsaslanan sürüş şəhər daxilində yanacaq xərclərini xeyli azaldır və regenerativ əyləc sayəsində enerji itirmədən sürüş təmin edilir. HSD-nin çatışmazlıqları 1. Yüksək başlanğıc qiyməti: HSD texnologiyası yüksək texniki təchizat tələb etdiyi üçün, bu sistemlə təchiz edilmiş avtomobillərin qiyməti adi avtomobillərə nisbətən daha yüksək olur. 2. Akkumulyatorların qidalanma məhdudiyyətləri: HSD sistemindəki akkumulyatorlar vaxt keçdikcə yorula bilər və onların dəyişdirilməsi əlavə xərc yarada bilər. 3. Texniki baxım: HSD-nin yüksək texnoloji səviyyədə olması onun texniki baxımını daha mürəkkəb və bahalı edir. HSD-nin gələcək perspektivləri 1. Yüksək eenerji tutumlu akkumulyator texnologiyaları. Mövcud HSD texnologiyasında istifadə olunan nikel-metal-hidrid (NiMH) və litium-ion akkumulyatorları xeyli effektiv olsa da, gələcəkdə daha uzunömürlü, daha yüksək enerji tutumlu və daha sürətli doldurulan akkumulyatorların hazırlanması gözlənilir. Məsələn, "Toyota" hal-hazırda bərk halda (solid-state) akkumulyatorlar üzərində işləyir. Bu akkumulyatorlar daha uzun müddət enerji saxlaya bilir, daha tez dolur və daha təhlükəsizdir, çünki onların sızma riski aşağıdır. Bərk halda akkumulyatorlar həm də daha kiçik ölçülü və daha yüngül olacaq ki, bu da avtomobillərin çəki və enerji sərfiyyatını azaltmağa kömək edir. 2. Təbii resurslardan istifadənin azaldılması. HSD texnologiyasında istifadə olunan akkumulyatorların istehsalında nadir elementlərdən istifadə olunur. Gələcəkdə akkumulyator texnologiyasının təkmilləşdirilməsi və resurslara olan asılılığın azaldılması üçün yeni materialların axtarışı davam edir. Bu texnologiya sayəsində HSD-nin istehsalı daha az resurs tələb edəcək, daha ekoloji təmiz və davamlı olacaqdır. 3. Gücləndirilmiş regenerativ enerji bərpası. Mövcud HSD texnologiyasında regenerativ əyləc sistemi istifadə olunur, lakin bu texnologiyanın gələcəkdə daha da təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Daha güclü regenerativ əyləc sistemləri ilə bərpa olunan enerjinin miqdarı artırılacaq, beləliklə elektrik mühərrikinin daha uzun müddət ərzində işləməsi təmin ediləcək. Bu, akkumulyatorların ömrünü də artıraraq daha çox yanacaq qənaəti və daha yüksək səmərəlilik təmin edəcək. 4. Ağıllı enerji idarəetmə sistemləri. HSD texnologiyası ilə təchiz edilmiş gələcək avtomobillər daha ağıllı idarəetmə sistemlərinə malik olacaq. Məsələn, süni intellektin (AI) və maşın öyrənməsinin tətbiqi ilə avtomobillər daha dəqiq şəkildə enerji ehtiyaclarını təhlil edə biləcək. Ağıllı enerji idarəetmə sistemi avtomobilin hərəkət rejimini, yüklənməsini və sürücülük tərzini öyrənərək, enerji səmərəliliyini daha da artıracaq. 5. Daha yüksək səviyyəli hibrid elektrik nəqliyyat vasitələri. HSD texnologiyasının gələcək inkişafı daha yüksək səviyyəli hibrid elektrik nəqliyyat vasitələrinin yaradılmasına təkan verəcək. Bu, daha güclü mühərriklərə və daha böyük akkumulyator tutumuna malik avtomobillər deməkdir. Məsələn, elektrik mühərrikinin daha böyük rol oynadığı plug-in hibrid (şəbəkəyə qoşula bilən hibrid) modellərin yaradılması və təkmilləşdirilməsi bu texnologiyanın gələcək inkişaf istiqamətlərindən biridir. Bu tip hibrid avtomobillər uzun məsafələrdə elektriklə işləyə bilər, beləliklə daha çox yanacaq qənaəti və daha az emissiya təmin edir. 6. Bərpa olunan nerji ilə inteqrasiya. Gələcəkdə HSD texnologiyası bərpa olunan enerji mənbələri ilə daha sıx inteqrasiya olunacaq. Məsələn, HSD avtomobillərinin şəbəkəyə qoşulması ilə onlar günəş enerjisi və ya külək enerjisi ilə doldurula biləcək, bu da ətraf mühitə olan təsiri daha da azaldacaq. Bərpa olunan enerji mənbələri ilə inteqrasiya həm də enerji xərclərini azaltmağa kömək edəcək, çünki təbii resurslar pulsuz olaraq mövcuddur. HSD texnologiyasının ekoloji və sosial təsirləri 1. Ətraf mühitin qorunması. HSD texnologiyası ilə təchiz edilmiş avtomobillər daha az emissiya yaradır və bu, atmosferdəki karbon səviyyəsini azaltmağa kömək edir. Emissiyaların azaldılması ilə iqlim dəyişikliyinin mənfi təsirlərinə qarşı mübarizə aparmaq mümkündür. 2. Hava keyfiyyətinin artması. Şəhər daxilində hibrid avtomobillərin geniş yayılması, hava keyfiyyətinin yaxşılaşmasına kömək edəcək. Elektrik mühərriklərinin işləməsi ilə zərərli qazların yayılması minimuma enir və şəhər ətrafında daha təmiz hava təmin olunur. 3. Yanacağa qənaət və iqtisadi təsirlər. HSD texnologiyasının tətbiqi daha az yanacaq sərfiyyatı ilə uzunmüddətli iqtisadi qənaət təmin edir. Bu, həm fərdi sürücülərə, həm də milli iqtisadiyyata faydalıdır. Yanacağa olan asılılıq azaldıqca,, xarici yanacaq təchizatına olan tələbat da azalır. 4. Yeni iş imkanlarının yaradılması. HSD və digər hibrid texnologiyaların inkişafı ilə yeni iş imkanları yaranır. Akkumulyator istehsalı, texniki xidmət və yeniliklər sahəsində mütəxəssislərə olan tələbat artır. 5. Təhsil və maarifləndirmə. Hibrid texnologiyalar haqqında maarifləndirmə və təhsil ətraf mühitə olan qayğı və məsuliyyəti artırır. İnsanlar HSD texnologiyasının üstünlüklərini və ekologiyaya müsbət təsirini başa düşərək daha çox təmiz enerji texnologiyasına üstünlük verirlər. HSD-nin daha geniş miqyasda istifadəsi Gələcəkdə HSD texnologiyası yalnız minik avtomobilləri ilə məhdudlaşmayacaq. Bu texnologiyanın tətbiqi digər nəqliyyat vasitələrinə, o cümlədən ağır yük maşınlarına, avtobuslara və hətta dəniz nəqliyyatına da genişlənə bilər. Daha geniş miqyasda HSD texnologiyasının tətbiqi aşağıdakı üstünlükləri təmin edəcəkdir: 1. Ağır yük avtomobilləri və sərnişin avtobusları. Böyük şəhərlərdə sərnişin avtobusları və yük maşınları hərəkət zamanı çoxlu yanacaq sərf edir və zərərli qazlar buraxır. HSD texnologiyası bu nəqliyyat vasitələrinə tətbiq olunduqda, yanacaq sərfiyyatı və emissiyalar azaldılacaq. 2. Sənaye və logistika sektorları: Logistika və sənaye sektorlarında HSD texnologiyasının tətbiqi yanacaq xərclərini azaldaraq şirkətlərin rentabelliyini artıracaq və ətraf mühitə olan təsiri minimuma endirəcək. 3. İctimai nəqliyyatda yeni hibrid texnologiyaları. Gələcəkdə hibrid texnologiyalarının ictimai nəqliyyatda geniş yayılması daha ekoloji təmiz nəqliyyat infrastrukturu yaradacaq. Bu, şəhər daxilində avtomobil tıxaclarının və hava çirkliliyinin azalmasına kömək edəcək.
https://newsroom.toyota.eu/toyota-hybrid-synergy-drive-multiple-solutions-for-sustainable-mobility/
https://carbiketech.com/hybrid-synergy-drive/
https://www.toyota.ie/discover-toyota/environment/what-is-hybrid-synergy-drive
https://www.communitytoyota.com/how-does-hybrid-synergy-drive-work/
Tarix : 29 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
