Gaius Lucilius (təxminən e.ə. 180 – e.ə. 102) - Roma satirasının banisi hesab olunan Roma şairidir. O, latın ədəbiyyatında satiranı müstəqil bir janr kimi formalaşdırmış və sonrakı dövrlərdə Horatius, Persius və Juvenal kimi satirik şairlərə böyük təsir göstərmişdir. Lucilius Samnit müharibələri zamanı romalılar tərəfindən fəth edilmiş Kampaniya bölgəsində, Sessa Aurunca şəhərində anadan olmuşdur. O, zəngin və yüksək təbəqədən olan bir ailəyə mənsub idi, bu da ona yaxşı təhsil almaq və siyasi dairələrlə əlaqə yaratmaq imkanı vermişdi. Onun əsərləri əsasən cəmiyyətin qüsurlarını açıq şəkildə tənqid edən satirik şeirlərdən ibarət idi. O, dövrünün siyasi, sosial və mənəvi problemlərini kəskin bir dillə ələ salırdı. Luciliusun üslubu sərbəst, tənqidi və bəzən kobud idi, lakin bu, satiranın əsas xüsusiyyətlərindən birinə çevrildi. Təəssüf ki, onun 30 kitabdan ibarət olan satira külliyyatından yalnız fraqmentlər dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Bununla belə, onun satirik ənənəni yaratması və sonrakı Roma şairlərinə yol açması latın ədəbiyyatında əhəmiyyətli bir irs qoyduğunu göstərir. Həyatı Gaius Lucilius təxminən e.ə. 180-ci ildə İtaliyanın Kampaniya bölgəsində yerləşən Sessa Aurunca şəhərində anadan olmuşdur. O, zəngin və nüfuzlu bir ailədən gəlirdi və bu, ona yaxşı təhsil almaq və Roma cəmiyyətinin yüksək təbəqələrinə daxil olmaq imkanı yaratmışdır. O, siyasi və hərbi sahədə fəal olmuş, məşhur Romalı sərkərdə Scipio Aemilianusun dostu kimi tanınmışdır. Scipio Aemilianus Kartaca müharibəsində (e.ə. 146) iştirak edən və Romada əhəmiyyətli siyasi rol oynayan bir şəxs idi. Lucilius onun çevrəsində olmaqla intellektual və siyasi müzakirələrdə iştirak etmişdir. Ədəbi fəaliyyəti və satiranın inkişafı Lucilius latın ədəbiyyatında satiranı müstəqil bir janr kimi formalaşdıran ilk şair hesab olunur. Satira termini əvvəllər ədəbiyyatda müxtəlif məzmunların qarışığını ifadə edirdi, lakin Lucilius onu daha çox ictimai və siyasi tənqidə yönəlmiş şeirlər şəklində inkişaf etdirdi. O, öz dövrünün rəhbərlərini, cəmiyyətin mənfi cəhətlərini, korrupsiyanı və mənəvi çöküşü açıq şəkildə ələ salırdı. Luciliusun satiraları əsasən heksametr ölçüsündə yazılmışdır. Bu, o vaxta qədər epik poeziyada istifadə olunan bir ölçü idi, lakin Lucilius onu gündəlik və bəzən kobud bir üslubda istifadə edərək satiranın əsas ritmini müəyyənləşdirdi. Sonrakı Roma satirikləri – Horatius, Persius və Juvenal – Luciliusun bu texnikasından ilham almışdır. Əsərləri və üslubu Lucilius ümumilikdə 30 kitablıq satirik külliyyat yaratmışdır. Bu külliyyatın böyük bir hissəsi zamanla itmiş, lakin təxminən 1300 fraqment dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Onun üslubu çox sərt və tənqidi idi. O, cəmiyyətin və siyasətçilərin qüsurlarını açıq şəkildə göstərir, hətta bəzən ad çəkməkdən çəkinmirdi. Onun satiralarında bu xüsusiyyətlər xüsusilə diqqət çəkir: Açıq və sərt tənqid – riyakarlıq, korrupsiya və mənəvi çöküşü kəskin şəkildə ifşa edirdi. Gündəlik dil və ifadələr – adi insanların danışıq üslubunu əks etdirən canlı və sərbəst bir dildə yazırdı. Şəxsi yanaşma – öz fikirlərini açıq şəkildə bildirir və özünü satirik şeirin əsas qəhrəmanı kimi təqdim edirdi. Təsiri və irsi Luciliusun satira janrına gətirdiyi şəxsi ifadə azadlığı və ictimai-siyasi tənqid üslubu latın ədəbiyyatında yeni bir dövr açdı. Onun üslubunu sonradan Horatius daha incə və ədəbi bir formaya saldı, Juvenal isə daha sərt və qəzəbli satira ilə inkişaf etdirdi. Baxmayaraq ki, onun əsərlərinin çoxu itmişdir, Roma satirasının atası kimi tanınan Luciliusun latın ədəbiyyatındakı təsiri danılmazdır. O, poeziyanın təkcə gözəllik və harmoniya üçün deyil, həm də ictimai problemləri ifşa etmək üçün istifadə oluna biləcəyini sübut edən ilk şairlərdən biri oldu.
https://www.britannica.com/biography/Gaius-Lucilius
https://www.attalus.org/info/lucilius.html
https://www.goodreads.com/author/show/3421636.Gaius_Lucilius
https://www.oxfordbibliographies.com/display/document/obo-9780195389661/obo-9780195389661-0316.xml
https://kids.britannica.com/kids/article/Gaius-Lucilius/49248/related
https://www.degruyter.com/document/doi/10.4159/harvard.9780674497412.c6/html?srsltid=AfmBOoriMEtpxFRLi_DmA9qA6REfbzpgry4XLKyzrhqfxblUziScEHaV
https://en.wikiquote.org/wiki/Gaius_Lucilius
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
