Gabriela Zapolska (30 mart 1857 – 21 dekabr 1921) - Polşalı dramaturq, roman yazarı, aktrisa və jurnalist. Həyatı Gabriela Zapolska 1857-ci il martın 30-da Rusiya İmperiyasına aid olan Volın vilayətindəki Podhajce kəndində (indiki Ukrayna, Ternopil vilayəti) zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. Atası Wincenty Śnieżko-Błocki torpaq sahibi, anası Józefa Karska balet rəqqasəsi idi. Gəncliyində Varşavada təhsil almış, lakin rəsmi ali təhsil almamışdır. 1876-cı ildə Karol Korwin-Piotrowski ilə evlənmiş, bu evlilikdən bir qızı olmuş, lakin 1881-ci ildə boşanmışdır. Boşanmadan sonra aktrisa karyerasına başlamış, Varşava və Krakov teatrlarında çalışmışdır. 1888-ci ildə Parisə köçərək “Théâtre Libre”də təcrübə qazanmış, Émile Zola və Henrik İbsenin təsirində naturalist yazı üslubunu mənimsəmişdir. 1902-ci ildə rəssam Stanisław Janowski ilə ikinci evliliyini etmişdir. Həyatının son illərində sağlamlığı pisləşmiş, 1921-ci il dekabrın 21-də Lvovda (indiki Ukrayna) vəfat etmiş və “Lıczakiv Qəbiristanlığı”nda dəfn olunmuşdur. Yaradıcılığı Zapolska ədəbiyyata “Moralność pani Dulskiej” (1906) pyesi ilə böyük uğur qazanmışdır; bu əsər burjua ailəsinin əxlaqi ikiüzlülüyünü və qadınların sıxışdırılmış vəziyyətini satirik şəkildə təsvir edir. “Mademoiselle Fifi” (1890) romanı onun Paris təcrübələrindən ilhamlanıb, fahişəliyin sosial səbəblərini araşdırır. “Janka” (1897) və “Sezonowa miłość” (Mövsümi Sevgi, 1905) kimi əsərlərində qadınların cəmiyyətdəki çətinliklərini realist üslubda işıqlandırır. Zapolska həmçinin “Kurier Warszawski” kimi qəzetlərdə jurnalist kimi çalışmış, sosial tənqidi yazılar qələmə almışdır. Onun üslubu naturalizm və satiranın qarışığıdır, insan təbiətinin qaranlıq tərəflərini cəsarətlə açır. Əsərləri Gabriela Zapolska pyeslər, romanlar və qısa hekayələr yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “Mademoiselle Fifi” – “Madmazel Fifi” (1890) – roman. “Janka” – “Yanka” (1897) – roman. “Sezonowa miłość” – “Mövsümi Sevgi” (1905) – roman. “Moralność pani Dulskiej” – “Xanım Dulskanın Əxlaqı” (1906) – pyes. “Ich czworo” – “Onların Dördü” (1907) – pyes. “Panna Maliczewska” – “Miss Maliçevska” (1912) – pyes. “Kobieta bez skazy” – “Ləkəsiz Qadın” (1901) – roman. Mükafatlar və tanınma Zapolska həyatı boyu rəsmi mükafat almamışdır, çünki onun kəskin tənqidi əsərləri mühafizəkar dairələrdə mübahisə doğurmuşdur. Lakin ölümündən sonra: "Polşa Ədəbiyyat Akademiyasının Fəxri Üzvü" (1922, ölümündən sonra). "Lvov Şəhər Mükafatı" (1925) – xatirəsinə həsr olunmuşdur. “Moralność pani Dulskiej” Polşa teatrında klassikə çevrilmiş, 1958 və 1976-cı illərdə ekranlaşdırılmışdır. Əsərləri ingilis, fransız və rus dillərinə tərcümə olunmuşdur. Şəxsi həyatı Zapolska iki dəfə evlənmişdir: ilk həyat yoldaşı Karol Korwin-Piotrowski ilə 1876–1881-ci illərdə, ikinci həyat yoldaşı Stanisław Janowski ilə 1902-ci ildən ölümünə qədər. İlk evliliyindən bir qızı olmuş, lakin uşaqlıqda vəfat etmişdir. O, Parisdə aktrisa kimi çalışarkən bohem həyatı sürmüş, feminist və sosial islahatçı kimi fəaliyyət göstərmişdir. Zapolska həyatının son illərində sinir xəstəliyi və depressiyadan əziyyət çəkmişdir. Mirası Gabriela Zapolska Polşa ədəbiyyatında naturalizm və sosial tənqidin ən mühüm nümayəndələrindən biridir. “Moralność pani Dulskiej” pyesi Polşa teatrında və mədəniyyətində ikonik əsərə çevrilmiş, “Dulska” termini polyak dilində ikiüzlülüyün simvolu kimi istifadə olunur. Onun qadın hüquqlarına və cəmiyyətin hipokritliyinə yönəlmiş əsərləri müasir feminist tədqiqatçılar tərəfindən də yüksək qiymətləndirilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Gabriela_Zapolska
https://www.encyclopedia.com/women/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/zapolska-gabriela-1857-1921
https://culture.pl/en/artist/gabriela-zapolska
https://www.britannica.com/biography/Gabriela-Zapolska
https://www.jstor.org/stable/41056080
https://www.goodreads.com/book/show/69458574
https://www.imdb.com/name/nm0953250/
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15021866.2018.1475280
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
