Franketyen (doğum adı: Jean-Pierre Basilic Doudou) — 1936-cı ildə Haitidə anadan olmuş yazıçı, şair, dramaturq və rəssam. Ümumi məlumat O, Haitinin ən görkəmli müasir yazıçılarından biri hesab olunur və "spiralizmin" yaradıcısı kimi tanınır. Əsərlərində Haitinin sosial-siyasi vəziyyəti, mədəniyyəti və insan psixologiyası əks olunur. Erkən həyat və təhsil Franketyen 1936-cı il aprelin 12-də Haitidə dünyaya gəlib. O, uşaqlıqdan həm ədəbiyyata, həm də incəsənətə maraq göstərmişdir. Gənclik illərində müxtəlif dilləri öyrənmiş və Avropa ədəbiyyatından təsirlənmişdir. O, ədəbiyyat və sənət sahələrində çoxşaxəli fəaliyyət göstərərək, Haitinin intellektual mühitinə böyük təsir göstərmişdir. Ədəbi karyera və spiralizm Franketyen 1960-cı illərdə Haitidəki sosial və siyasi böhranların təsiri altında özünəməxsus bir ədəbi hərəkat — "spiralizm" anlayışını yaratmışdır. Bu yanaşma, xaos və nizamsızlıq içində mənanı tapmağa çalışan bir ədəbi texnikadır. Spiralizm həm mətnin quruluşunda, həm də mövzularda qeyri-xətti və dinamik yanaşmaların istifadəsi ilə fərqlənir. Onun əsərləri tez-tez Haitidəki siyasi böhranları, diktatura rejimlərini və xalqın çətinliklərini əks etdirir. Franketyen təkcə yazıçı deyil, həm də rəssam və dramaturq kimi fəaliyyət göstərmişdir. Əsas əsərləri -"Dezafi" (Dezafi, 1975) – Haitidə zombi mifləri ilə siyasi metaforaları birləşdirən ilk kreol dilində yazılmış roman. -"Les Affres d’un défi" (Bir çağırışın iztirabları, 1979) – Haiti cəmiyyətindəki zorakılıq və əzabları təsvir edən mürəkkəb roman. -"Ultravocal" (Ultrasəs, 1972) – Spiralist texnika ilə yazılmış eksperimental bir əsər. -"Mûr à crever" (Partlayan divar, 1968) – Diktatura rejimi və onun yaratdığı sosial parçalanma haqqında roman. Mirası və təsiri Franketyen Haiti ədəbiyyatında müstəsna yer tutur. O, həm fransız, həm də kreol dillərində yazaraq, Haitinin dil və mədəni müxtəlifliyini qoruyub inkişaf etdirmişdir. Onun əsərləri dünyada geniş tanınıb və Haiti xalqının mədəni və siyasi səsi kimi qəbul edilir. Bundan əlavə, Franketyen həm Haiti, həm də beynəlxalq ədəbi və akademik çevrələrdə böyük hörmət qazanmış, bir çox mükafatlara layiq görülmüşdür. O, həm də Haitinin incəsənət və teatr həyatında mühüm rol oynayıb. Ölümü Franketyen 20 fevral 2025-ci ildə vəfat etmişdir, lakin onun ədəbiyyata və incəsənətə qoyduğu izlər hələ də yaşayır. Haitinin ən nüfuzlu yazıçılarından biri kimi onun irsi gələcək nəsillər üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Frank%C3%A9tienne
https://haitiantimes.com/2025/02/21/franketienne-obituary-2025/
https://courier.unesco.org/en/articles/franketienne-creation-odyssey-no-stopovers
https://www.fondationprincepierre.mc/en/literature/biography/000382-franketienne
https://www.nytimes.com/2025/02/26/world/americas/franketienne-dead.html
https://www.naderhaitianart.com/collections/etienne-franck?srsltid=AfmBOoqiffaxXkwhMXoQ4AULQ6klunrrR-en3Vg8keU--h2pVdanH8Vx
https://michaeldeibert.substack.com/p/an-interview-with-franketienne
Tarix : 12 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
