Francis Hutcheson (8 avqust 1694 – 8 avqust 1746) — Şotlandiyalı filosof, əxlaq fəlsəfəsi və estetika sahələrində mühüm töhfələr vermişdir. O, Şotland Məktəbinin (Scottish Enlightenment) qurucularından biri hesab olunur. Hutcheson, xüsusilə əxlaqi hisslər nəzəriyyəsi ilə tanınır və bu nəzəriyyə ilə sonrakı filosofiyaya, o cümlədən Adam Smith və David Hume'a təsir göstərmişdir. Həyatı Francis Hutcheson 8 avqust 1694-cü ildə Şimali İrlandiyanın Drumalig şəhərində anadan olmuşdur. O, Presviterian kilsəsinin keşişi olan atasının təsiri altında dini təhsil almışdır. Hutcheson, Qlazqo Universitetində fəlsəfə və ilahiyyat üzrə təhsil almış və sonradan Dublin şəhərində məktəb açaraq fəlsəfə dərsləri vermişdir. 1729-cu ildə Qlazqo Universitetində fəlsəfə professoru təyin edilmişdir. Fəaliyyəti Francis Hutcheson müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərmişdir. Onun əsas töhfələri aşağıdakılardır: Əxlaq fəlsəfəsi Hutcheson, əxlaq fəlsəfəsində əxlaqi hisslər nəzəriyyəsi ilə tanınır. O, insanların əxlaqi qərarlarının hisslər və emosiyalar əsasında qəbul edildiyini müdafiə edirdi. Hutcheson, xüsusilə "moral sense" (əxlaqi hiss) anlayışını irəli sürərək, insanların yaxşılıq və pisliyi hiss etmək qabiliyyətinə malik olduğunu iddia edirdi. Estetika Hutcheson, estetika sahəsində də mühüm işlər görmüşdür. O, gözəllik və zövq anlayışlarını araşdırmış və estetik təcrübənin insan təbiətinin əsas hissəsi olduğunu müdafiə etmişdir. Siyasi fəlsəfə Hutcheson, siyasi fəlsəfə sahəsində də fəaliyyət göstərmişdir. O, insan hüquqları, azadlıq və bərabərlik kimi konsepsiyaları müdafiə edərək, liberal düşüncənin inkişafına töhfə vermişdir. Əsərləri "An Inquiry into the Original of Our Ideas of Beauty and Virtue" (Gözəllik və Fəzilət Haqqında İdeyalarımızın Mənşəyi ilə Bağlı Araşdırma, 1725) – Estetika və əxlaq fəlsəfəsi ilə bağlı əsər. "An Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections" (Ehtiraslar və Həvəslərin Təbiəti və Davranışı Haqqında Oçerk, 1728) – Psixologiya və əxlaq fəlsəfəsi ilə bağlı əsər. "A System of Moral Philosophy" (Əxlaq Fəlsəfəsi Sistemi, 1755) – Əxlaq fəlsəfəsi ilə bağlı əsər. İrsi Francis Hutcheson, Şotland Məktəbinin əsas nümayəndələrindən biri hesab olunur. Onun əxlaqi hisslər nəzəriyyəsi, sonrakı filosofiyaya, xüsusilə Adam Smith və David Hume'a təsir göstərmişdir. Hutcheson, həmçinin liberal düşüncənin və insan hüquqlarının müdafiəçisi kimi tanınır.

İstinadlar

https://plato.stanford.edu/entries/hutcheson/

https://iep.utm.edu/hutcheso/

https://en.wikipedia.org/wiki/Francis_Hutcheson_(philosopher)

https://www.britannica.com/biography/Francis-Hutcheson

https://www.dib.ie/biography/hutcheson-francis-a4173

http://www.scottishphilosophy.org/philosophers/francis-hutcheson/

https://philpapers.org/browse/francis-hutcheson

Tarix : 12 mart 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.