Fossa (Cryptoprocta ferox) – Qədim Madaqaskarın gizli yırtıcısı Fossa, Madaqaskara məxsus böyük bir yırtıcı məməlidir və Madaqaskar adasında yerli fauna üçün əhəmiyyətli yırtıcı rolunu oynayır. Fossa ailə olaraq Mongoose (herpestidae) ailəsinə yaxındır və Madaqaskardakı yeganə əsl yırtıcı məməli növüdür. Həm fizioloji xüsusiyyətləri, həm də davranışları ilə bu unikal növ, dünya faunasının diqqət mərkəzindədir. Xarici görünüş və fiziologiya Fossa, qismən pişiyi, qismən də kiçik puma və ya iti xatırladan bir heyvandır. Yetkin bir fossa 70-80 sm bədən uzunluğuna malikdir, əlavə olaraq 65-70 sm uzunluğunda bir quyruğu vardır. Bədən çəkisi 5.5 ilə 8.6 kq arasında dəyişir, erkəklər adətən dişilərdən daha böyük olur. Fossa qısa, lakin sıx qəhvəyi və ya darçın rəngli kürkə malikdir. Bu heyvanın böyük və güclü əzələləri, həmçinin geniş çevikliyi onun həm ağaclarda, həm də yerüstündə hərəkət etməsinə imkan yaradır. Uzun və əzələli quyruğu ağacların arasında tarazlığı təmin etməyə kömək edir. Davranış və hərəkətlilik Fossalar həm gündüz, həm də gecə aktivdir və bir çox zaman krepuskulyar (alacaqaranlıq) dövründə ovlanır. Yüksək dırmanma və tullanma qabiliyyətinə malik olan fossalar, həm yerüstü, həm də ağaclıq ərazilərdə hərəkət edə bilirlər. Onlar tək yaşayırlar və öz ərazilərini qoxu ilə işarələyirlər. Fossa öz yırtıcılarını təqib edərkən, ətrafındakı mühitə olduqca uyğunlaşa bilən çevikliyi ilə seçilir. Qidalanma və yırtıcılıq Fossanın əsas qidaları lemurlar da daxil olmaqla kiçik və orta ölçülü məməlilərdir. Madaqaskarda yırtıcı mövqeyinə görə, lemurların əsas təbii düşməni sayılır və onların populyasiyalarını nəzarətdə saxlamaqla ekosistemin tarazlığını qoruyur. Lemurların ovlanması üçün fossa sürətlə dırmanır və çevik hərəkətləri ilə onları tutmağa çalışır. Bundan əlavə, fossalar quşlar, kərtənkələlər, həşəratlar və ya balıqlar ilə də qidalanır. Həm yerüstü, həm də ağaclarda yırtıcılıq etmə bacarığı onu Madaqaskarın unikal yırtıcılarından biri edir. Çoxalma və balaların inkişafı Fossaların çoxalması əsasən sentyabr və noyabr ayları arasında baş verir. Dişilər çoxalma mövsümündə xüsusi yerlərə çəkilərək erkəkləri cəlb edən feromonlar ifraz edirlər. Erkəklər dişini cəlb etmək və onunla cütləşmək üçün çox vaxt mübarizə aparırlar. Cütləşmə adətən ağaclar arasında və ya yüksək yerlərdə baş verir. Dişi fossa 6-7 həftəlik hamiləlikdən sonra 2-4 bala doğur. Balalar anadan olduqda kor və tamamilə tüksüz olur, lakin təxminən iki həftədən sonra gözləri açılır. Ana fossa balalarını 4-5 ay süd ilə bəsləyir. Onlar 1 yaşında müstəqil həyata keçirlər. Fossaların tam yetkinlik yaşına çatması 3-4 il çəkir. Yaşayış yerləri və təbii mühit Fossalar Madaqaskardakı tropik yağış meşələrində, quru meşələrdə və dağlıq ərazilərdə yaşaya bilər. Onların yaşayış sahələri genişdir, lakin meşələrin qırılması və insan fəaliyyəti ilə məhdudlaşır. Bu, xüsusilə onların həyatda qalma şansını azaldır. Təhlükələr və qoruma Fossaların populyasiyasını təhlükəyə atan əsas faktor meşələrin qırılmasıdır. Madaqaskar adasının davam edən meşəsizləşməsi, onların yaşayış mühitinin məhv olmasına səbəb olur. Bundan əlavə, kənd yerlərində fossa əhalinin mal-qarasına hücum etdiyinə görə bəzən insanlar tərəfindən ovlanır. Hazırda fossa Beynəlxalq Təbiəti Qoruma Birliyi (IUCN) tərəfindən "təhlükə altında" olaraq qiymətləndirilir və onun qorunması üçün xüsusi tədbirlər görülür. Madaqaskarın simvolu Fossa Madaqaskarın təbii ekosistemində mühüm rol oynayır və bu ada üçün unikal yırtıcıdır. O, Madaqaskarın bioloji müxtəlifliyini təmsil edən və bu ərazidəki unikal flora və faunanın saxlanılmasına yardım edən növlərdən biridir. Bu növ, həm ekosistem tarazlığının qorunmasında, həm də ada heyvanlarının təkamül tarixi baxımından əhəmiyyətlidir. Fossanın həm bənzərsiz fizioloji xüsusiyyətləri, həm də Madaqaskarın meşələrindəki həyati rolu onu nadir və qorunmalı bir növə çevirir. Məkan və yaşam tərzi baxımından çox sayda sirr saxlayan bu yırtıcı, Madaqaskardakı yabanı həyatın nadir incilərindən biridir.
https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/facts/fossa
https://www.britannica.com/animal/fossa-mammal-species
https://animals.sandiegozoo.org/animals/fossa
https://portal.azertag.az/az/encyclopedia/post/17409
https://evrimagaci.org/fossa-cryptoprocta-ferox-9942
Tarix : 30 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
