Eudaimonic Well-Being Model (Evdemonik Rifah Modeli) - Fərdlərin həyat keyfiyyətini və xoşbəxtliyini yalnız zövq almaq və həzz duymaq kimi səthi təcrübələrlə deyil, dərin mənada öz potensialını reallaşdırmaq və həyatın mənalı olmasına əsaslanan bir anlayışdır. Evdemonik rifah modeli bir neçə əsas elementi əhatə edir. Bunlar fərdlərin psixoloji rifahını daha geniş və mənalı şəkildə anlamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur: 1. Psixoloji böyümə: İnsanlar davamlı olaraq özləri haqqında yeni şeylər öyrənir, güclü tərəflərini inkişaf etdirir və çətinliklərdən dərs alırlar. Öz üzərində işləmək rifahın əsas komponentlərindən biridir. 2. Mənəvi uyğunluq: İnsan öz davranışlarını şəxsi dəyərləri və inancları ilə uyğunlaşdıranda daxili rahatlıq tapır. Bu, həyatın mənalı olması hissini gücləndirir. 3. İcma və sosial bağlılıq: Yalnız fərdi inkişaf yox, həm də icmaya və cəmiyyətə töhfə vermək evdemonik rifahın vacib tərəfidir. İnsanlar başqaları ilə mənalı əlaqələr qurmaqla daha xoşbəxt ola bilirlər. Şəxsi Avtonomiya İnsan öz qərarlarını sərbəst şəkildə qəbul edib həyata keçirə biləndə özünü daha dəyərli hiss edir. Bu, xarici təsirlərdən asılı olmamaq və daxili dəyərlərlə idarə olunmaq deməkdir. Bu model qədim yunan filosofu Aristotelin düşüncələrindən qaynaqlanır və onun "eudaimonia" anlayışına əsaslanır. Aristotelin fikrincə, əsl rifah həyatda mənəvi məqsədə çatmaq, dəyərləri yaşamaq və fərdi potensialı maksimum dərəcədə inkişaf etdirməkdir. Aristotelin fikrincə, rifahın əsası insanın "ərdəmli" bir həyat yaşamasıdır. Ərdəmlər (məsələn, dürüstlük, cəsarət, ədalət) insanın xarakterində əsas rol oynayır və onu əsl xoşbəxtliyə aparır. Həyatın məqsədi sadəcə həzz deyil, mənəviyyat və dəyərlər üzərində qurulmuş bir "çiçəklənmə" (flourishing) prosesidir. Evdemonik rifah modeli ümumiyyətlə aşağıdakı aspektləri əhatə edir: 1. Mənalı həyat: Fərdlər həyatlarının müəyyən bir məqsəd və ya məna ilə əlaqəli olduğuna inanmalıdırlar. Bu, insanın öz fəaliyyətlərinin bir məqsədə xidmət etdiyini hiss etməsi ilə bağlıdır. 2. Fərdi potensialın reallaşması: Hər bir insanın özünəməxsus güclü tərəfləri və qabiliyyətləri vardır. Bu modeli əsas alan insanlar həmin qabiliyyətləri inkişaf etdirmək və tətbiq etməklə özlərini reallaşdırmağa çalışırlar. 3. Məqsədyönlülük: İnsanlar həyatda uzunmüddətli və dəyərli məqsədlər qoyur və həmin məqsədlərə çatmaq üçün çalışırlar. Bu, evdemonik rifahın əsas elementlərindən biridir. 4. Avtonomiya: Fərdlər öz həyatlarının idarəsində olduqlarını hiss etməli və seçimlərini öz dəyərlərinə və inanclarına əsaslanaraq etməlidirlər. 5. Münasibətlərin keyfiyyəti: Sağlam, dərin və mənalı insan münasibətləri də evdemonik rifahın əsas hissəsidir. Bu münasibətlər sevgi, dəstək və qarşılıqlı hörmət üzərində qurulur. Hedonik və Evdemonik modellərin fərqi: Hedonik rifah modeli, zövq almağa, məmnunluq hissinə və əzabdan uzaq olmağa yönəlir. Evdemonik rifah modeli isə uzunmüddətli mənəviyyat, dəyərlər və şəxsi inkişaf ilə əlaqəlidir. Evdemonik rifah modeli müasir psixologiyada çox istifadə olunur və insanın rifahını daha dərin səviyyədə araşdırmağa imkan verir. Bu modeldən həm fərdi inkişaf, həm də təşkilati davranış sahələrində geniş istifadə olunur. Müasir tətbiqlər 1. Pozitiv psixologiya: Martin Seligman kimi alimlər rifahı geniş şəkildə başa düşmək üçün evdemonik yanaşmaları öyrənmişdir. Bu tədqiqatlar göstərir ki, mənalı məqsədlər və şəxsi inkişaf xoşbəxtliyin davamlı mənbələridir. 2. Təşkilati davranış: Şirkətlər və təşkilatlar işçilərinin mənalı və məmnun bir iş mühiti yaratmaq üçün bu modeli tətbiq edirlər. İşdə şəxsi inkişaf imkanları təmin etmək evdemonik rifahı artırır. 3. Sağlamlıq və müalicə: Mənalı həyat yaşamağa kömək edən terapiya və məsləhət üsulları evdemonik rifahı artırmağa yönəldilib.
https://positivepsychology.com/hedonic-vs-eudaimonic-wellbeing/
https://www.positran.eu/concept-eudaimonic-wellbeing-happiness/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11148302/
https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-94-007-0753-5_929
Tarix : 11 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
