Elias Maqnus Fris— İsveçli botanik və mikoloq. O, müasir göbələk sistematikasının banisi hesab olunur və bitki aləminin təsnifatına böyük töhfələr vermişdir. Həyatı Elias Maqnus Fris 1794-cü il avqustun 15-də İsveçin Smaland bölgəsindəki Femsjö kəndində anadan olmuşdur. Atası Yohan Fris yerli keşiş idi və oğluna erkən yaşlarından təbiətə maraq aşılamışdır. Elias Lund Universitetində təhsil almış və burada botanika ilə dərindən məşğul olmuşdur. 1811-ci ildə, cəmi 17 yaşında olarkən, o, Smaland bölgəsinin florasını təsvir edən ilk elmi işini dərc etdirmişdir. 1814-cü ildə Lund Universitetindən bakalavr dərəcəsi almış, 1821-ci ildə isə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1834-cü ildə Uppsala Universitetində botanika professoru təyin edilmiş və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışmışdır. O, həmçinin İsveç Kral Elmlər Akademiyasının üzvü olmuş və 1847-ci ildə bu qurumun prezidenti seçilmişdir. Fris 1878-ci il fevralın 8-də Uppsalada vəfat etmişdir. Elmi töhfələri Elias Maqnus Fris mikologiya sahəsində ən böyük töhfələrini vermişdir. O, göbələklərin sistematik təsnifatını yaradan ilk alimlərdən biri olmuşdur. 1821-ci ildə nəşr etdirdiyi “Systema Mycologicum” adlı üç cildlik əsəri müasir göbələk elminin əsasını qoymuşdur. Bu əsərdə Fris göbələkləri makroskopik xüsusiyyətlərinə (spora rəngi, qapaq forması və s.) əsasən təsnif etmişdir ki, bu yanaşma uzun müddət standart olaraq qalmışdır. Fris həmçinin bitki aləminin təsnifatına da töhfə vermişdir. O, Karl Linneyin ikicərgəli nomenklatura sistemini qəbul etsə də, öz tədqiqatlarında daha dəqiq və detallı təsnifat üsulları işlətmişdir. Onun “Flora Suecica” və “Monographia Hymenomycetum Sueciae” kimi əsərləri İsveç florasını və göbələk növlərini sistemləşdirmək üçün mühüm mənbələr olmuşdur. Fris minlərlə yeni bitki və göbələk növünü təsvir etmişdir. Onun işləri təkcə İsveçdə deyil, bütün Avropada botanika və mikologiyanın inkişafına təsir göstərmişdir. O, həmçinin tələbələrinə bu sahələrdə tədqiqat aparmağı öyrətmiş və bir çox gənc alimin yetişməsinə kömək etmişdir. Şəxsi həyatı və mirası Elias Maqnus Fris 1828-ci ildə Kristina Yohanna Vadel ilə evlənmişdir. Cütlüyün doqquz övladı olmuşdur, onların bəziləri də elmlə məşğul olmuşdur. Oğlu Teodor Maqnus Fris tanınmış botanik və likenoloq olmuşdur. Fris təbiətə dərin sevgi bəsləyən və sadə həyat tərzi sürən bir şəxsiyyət idi. O, Uppsalada yaşadığı dövrdə şəhərin botanika bağını idarə etmiş və bu bağı tədqiqat mərkəzinə çevirmişdir. Frisin elmi mirası bu gün də mikologiya və botanika sahələrində öz aktuallığını qoruyur. Onun “Systema Mycologicum” əsəri müasir göbələk təsnifatının başlanğıc nöqtəsi hesab olunur. 1878-ci ildə vəfat etdikdən sonra onun adı İsveç və dünya elm tarixində əbədi olaraq qalmışdır. Bir çox bitki və göbələk növləri onun şərəfinə “Fries” adını daşıyır.
https://www.first-nature.com/fungi/~biog-fries.php
https://www.britannica.com/biography/Elias-Fries
https://www.researchgate.net/publication/280034453_The_mycological_legacy_of_Elias_Magnus_Fries
https://www.mushroomthejournal.com/greatlakesdata/Authors/Fries10.html
https://imafungus.biomedcentral.com/articles/10.5598/imafungus.2015.06.01.04
https://www.bionity.com/en/encyclopedia/Elias_Magnus_Fries.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Elias_Magnus_Fries
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
