Əkizlər paradoksu - Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi çərçivəsində müzakirə olunan məşhur nəzəriyyədir. Bu paradoks, zamanın nisbi olduğunu göstərmək üçün Albert Eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinin nəticələrindən istifadə edir. Paradoksa görə, hərəkət edən müşahidəçi üçün zaman yavaş keçdiyindən, iki əkizdən biri kosmik səyahətə çıxırsa o, digər əkizindən daha az yaşlanır. Senari Təsəvvür edin ki, iki əkiz qardaş var. Biri yerdə qalır (yerli əkiz), digəri isə yüksək sürətlə kosmik səyahətə çıxır (səyyah əkiz). Səyyah əkiz, işığın sürətinə yaxın bir sürətlə uzaq bir planetə gedir və sonra geri qayıdır. Eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinə görə, səyyah əkiz üçün kosmik gəmidə zaman daha yavaş axır (zaman genişlənməsi effekti). Yer üzündə qalan yerli əkiz isə adi vaxt axışını müşahidə edir. Nəticədə, səyahətçi əkiz geri döndükdə, onun daha az yaşlandığı görünür. Paradoksun təsviri Bu senari ilk baxışda bir ziddiyyət yaradır: Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinə görə hərəkət nisbidir. Yəni səyyah əkiz tərəfdən baxıldıqda, yerli əkiz də hərəkətdə görünür. Bu vəziyyətdə, hansı əkizin daha az yaşlandığını necə müəyyən etmək olar? Bu ziddiyyət paradoks kimi görünsə də, əslində heç bir ziddiyyət yoxdur. Çünki səyyah əkizin hərəkəti simmetrik deyil. Yəni səyyah əkiz, kosmik gəmi ilə səyahət edərkən sürətlənmə və yavaşlama mərhələlərindən keçir. Yer üzündə qalan əkiz isə hər zaman eyni istinad sistemində qalır. Bu fərq səbəbindən, səyahətçi əkiz daha az yaşlanır. Eksperimental sübutlar Əkizlər paradoksu nəzəri bir senari olsa da, onun əsasında duran zaman genişlənməsi prinsipi eksperimental olaraq təsdiqlənmişdir. Məsələn, atom saatları ilə aparılan təcrübələrdə yüksək sürətlə hərəkət edən təyyarələrdəki saatların yer üzündəki saatlara nisbətən daha yavaş irəlilədiyi müşahidə edilmişdir. Kosmik şüalanma ilə yüksək sürətlə hərəkət edən hissəciklərin ömrünün yavaşladığı qeydə alınmışdır. Əkizlər paradoksu, xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinin əsas prinsiplərini başa düşmək üçün maraqlı nümunədir. Bu paradoks, zamanın nisbiliyini və hərəkət sürətinin onun axışına necə təsir etdiyini göstərir. Hərçənd ki, bu bir "paradoks" adlandırılsa da, əslində tamamilə nisbilik qanunlarına uyğun bir hadisədir. Zamanın genişlənməsi konsepti müasir fizikanın bir çox sahəsində tətbiq olunur və kosmik səyahətlərin nəzəri əsasını təşkil edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Twin_paradox
https://www.britannica.com/science/twin-paradox
https://www.scientificamerican.com/article/how-does-relativity-theor/
https://www.physicsmatt.com/blog/2017/1/18/the-twin-paradox-in-special-and-general-relativity
https://elmtehsil.com/fizika/ekizler-paradoksu
https://kayzen.az/tag/%C9%99kizl%C9%99r%20paradoksu/
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/ikizler-paradoksu
https://www.kozmikanafor.com/ikizler-paradoksu/
Tarix : 13 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
