Dido (/ˈdaɪdoʊ/ DY-doh; Qədim Yunan: Διδώ, Yunanca tələffüzü: [diː.dɔ̌ː], Latınca tələffüzü: [ˈdiːdoː]) - Həmçinin Elissa olaraq da tanınır, eramızdan əvvəl 814-cü ildə Finikiya şəhər-dövləti olan Karfagenin (indiki Tunis ərazisində) əfsanəvi qurucusu və ilk kraliçası. Əksər mənbələrdə o, Finikiyanın Tir şəhər-dövlətinin (indiki Livanda) kraliçası kimi təsvir olunur və zalımlıqdan qaçaraq Şimali Afrikada öz şəhərini qurur. Onun haqqında məlumatlar yalnız qədim yunan və Roma mənbələrindən əldə edilir, hansılar ki, hamısı Karfagenin yaranmasından xeyli sonra yazılmışdır. Dido ilə bağlı ən qədim istinadlar Siciliyanın Taormina şəhərində yaşamış və eramızdan əvvəl təxminən 260-cı ildə vəfat etmiş Timaeusa aiddir ki, bu da Karfagenin qurulma tarixindən təxminən beş əsr sonradır. Dido adı və Elissa adı onun finikiyalı mənşəyini və sonrakı yunan və latın ənənələri ilə olan əlaqəsini göstərir. Dido adının semit köklərindən gəldiyi və David (Davud) kimi "Sevilən" mənasını verdiyi ehtimal edilir. Digər mənbələr isə Didonun "səyyah" və ya "gəzirçi" mənasını verdiyini irəli sürürlər ki, bu da onun Tir şəhərindən qaçaraq Karfageni qurması əfsanəsinə uyğun gəlir. Elissa və ya Elishat (Elizat) adı isə finikiya dini və mədəniyyətində güclü mənaya malik ola bilər. Bu adın tərkibində: ʾil- ("tanrı") elementi var ki, bu, uzaq Finikiya yaradıcı tanrısı El və ya yəhudilikdə Allahı ifadə edə bilər. "-issa" hissəsi isə ya "atəş" mənasını, ya da "qadın" mənasını verə bilər. Yunan dilində onun adı Theiossô formasına düşüb və Élissa olaraq çevrilib, burada el sözü theos ("tanrı") ilə əvəzlənib. Bu, qədim müəlliflərin yad adları öz dillərinə uyğunlaşdırma cəhdini göstərir. Erkən mənbələr Vergiliusun Vatikan əlyazması (Cod. Vat. lat. 3225) – Aeneid, IV Kitab, Dido'nun Ölümü Dido şəxsiyyəti ilk dəfə Roma tarixçilərinin Siciliyalı Timaeus'un (təqr. e.ə. 356–260) itirilmiş yazılarına istinadında ortaya çıxır. Qədim tarixçilər həm Karfagenin, həm də Romanın əsasının qoyulması ilə bağlı müxtəlif tarixlər vermişlər. Appian (Punik Müharibələri) əsərinin əvvəlində Karfagenin Zorus və Karkedon tərəfindən qurulduğunu iddia edir, lakin Zorus böyük ehtimalla Tir şəhərinin başqa bir transliterasiyasıdır, Karkedon isə sadəcə Karfagenin yunan formasını ifadə edir. Timaeus isə Karkedonun həyat yoldaşı Elissanı Tir kralı Piqmalionun bacısı kimi təsvir etmişdir. Arxeoloji dəlillər Karfagenin eramızdan əvvəl VIII əsrin son rübündən əvvəl mövcud olduğunu göstərmir. Lakin şəhərin Finikiya dilində (Qart-Hadaşt, "Yeni Şəhər") adlanması onun bir koloniya olduğunu göstərir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Dido
https://phoenician.org/elissa_dido_legend/
https://www.jstor.org/stable/44079812
https://www.jstor.org/stable/4388672?seq=1
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjjh8a3jcCLAxXtR_EDHSppDQwQFnoECDkQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.wikiwand.com%2Fen%2Farticles%2FDido&usg=AOvVaw3RWTuvPVrv1faoJxEjd6jq&opi=89978449
https://dbpedia.org/page/Dido
https://www.worldhistory.org/Dido/
Tarix : 13 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
