Dərəcəli potensial - Hüceyrənin membranında meydana gələn və müəyyən bir stimul ilə əlaqədar olaraq dəyişən elektrik potensialıdır. Mahiyyəti Aksonun başlayıcı hissəsində, dendritlərdə və soma sahəsində müşahidə olunur və genellikle sinir hüceyrələrinin hərəkətini və siqnal ötürülməsini tənzimləyir. Dərəcəli potensiallar, sinir hüceyrələrində elektrik impulslarının ötürülməsinin ilk mərhələsini təşkil edir və bu potensialın ölçüsü və müddəti stimula görə dəyişir. Xüsusiyyətlər Dərəcəli potensial, hüceyrənin membranında, membran potensialının bir azalmaları və ya yüksəlmələri ilə nəticələnən bir hadisədir. Bu potensial, hüceyrə membranının müəyyən bir yerində baş verir və gücün ölçüsünü birbaşa göstərir. Dərəcəli potensialın ən əsas xüsusiyyətlərindən biri, onun qüvvətinin stimula bağlı olaraq dəyişməsi və sıfır ilə maksimal arasında bir dəyər almasıdır. Dərəcəli potensialın şiddəti, stimulusun intensivliyinə və ya qüvvətinə mütənasib olaraq dəyişir. Mənbə və yaranma mexanizmi Dərəcəli potensial, əsasən ion kanallarının açılması nəticəsində yaranır. Sinir hüceyrələrinin membranında, xüsusilə dendritlərdə və soma bölməsində yerləşən ligand-kapalı və ya gərginliklə açılan ion kanalları stimullaşdırıldıqda, Na⁺ və K⁺ kimi ionlar membran boyunca axın edir. Bu ionların hüceyrə daxilinə və ya xaricinə hərəkət etməsi, hüceyrə membranının elektrik potensialını dəyişdirir. Bu dəyişiklik membranın müəyyən bir bölgəsində lokal olaraq baş verir və potensialın bu hissəsindəki dəyişiklik də dərəcəli potensialı təşkil edir. Dərəcəli potensial, stimulun gücünə orantılı olaraq güclənir və zəifləyir. Stimulun intensivliyi ilə düz mütənasib olaraq, dərəcəli potensialın şiddəti artır və ya azalır. Bu xüsusiyyət, dərəcəli potensialı fərqli intensitetli stimuli müqayisə etməyə imkan verir. Qeyd etmək lazımdır ki, dərəcəli potensiallar müəyyən bir həddi aşarsa, bu potensialın qırılması və hərəkət etməsi nəticəsində action potential (aksiyon potensialı) meydana gəlir. Dərəcəli potensialın əsas xüsusiyyətləri arasında onun şiddətinin stimula mütənasib olması, lokal bir effekt göstərməsi və müəyyən bir dərəcədə zamanla tədricən zəifləməsi yer alır. Həmçinin, dərəcəli potensialların ötürülməsi sırasında elektrik axınları mütəmadi olaraq azalır və bu səbəbdən impuls uzun məsafələrə gedə bilmir. Bu səbəbdən, dərəcəli potensiallar, yalnız yaxın ərazilərdə olan hüceyrələr arasında kommunikasiya qurur. Qarşılaşdırma: Dərəcəli potensial vs. Fəaliyyət Potential Dərəcəli potensial ilə fəaliyyət potential arasında bir sıra əsas fərqlər vardır: 1. Şiddət: Dərəcəli potensial şiddəti stimula mütənasibdir, lakin fəaliyyət potensialında şiddət sabitdir və maksimal dəyərə çatır. 2. Uzunluq: Dərəcəli potensial lokal olaraq təsir göstərir və uzaq məsafələrə ötürülməz, fəaliyyət potensialı isə uzun məsafələrə yayılaraq hüceyrələr arasında daha geniş ərazilərə təsir edir. 3. Yanıldıcılıq: Dərəcəli potensial müəyyən bir həddə çatarsa, fəaliyyət potensialı meydana gələr, amma fəaliyyət potensialı artıq gradiyent bir dəyişkənlik daşımır və müəyyən şərtlərdə davamlı olur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Graded_potential
https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/graded-potential
https://iu.pressbooks.pub/humanphys/chapter/graded-potentials/
https://people.biology.ucsd.edu/kocorr/OnlineCourse/neuron/bot2.htm
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://docs.neu.edu.tr/staff/asli.aykac/acpot%20_12.pdf
https://content.byui.edu/file/a236934c-3c60-4fe9-90aa-d343b3e3a640/1/module5/readings/graded_potential.html
https://courses.lumenlearning.com/suny-ap1/chapter/communication-between-neurons/
Tarix : 21 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
