Cornu aspersum - Ümumi adı ilə bağ ilbizi, Helicidae fəsiləsinə aid quru ilbizi növü. Bu fəsiləyə ən tanış quru ilbizləri daxildir. Bütün quru molyuskları arasında bu növ, bəlkə də, ən yaxşı tanınanıdır. İki əsrdən çox müddət ərzində Helix aspersa adı ilə təsnif edilsə də, indiki təsnifat onu Cornu cinsinə aid edir. Təsvir Cornu aspersum isti bölgələrdə qış aylarında nəm havalarda fəal olur. Sinistral forma (nadir) və dextral forma (adi). Yetkin ilbizin diametri 25–40 millimetr və hündürlüyü 25–35 millimetr olan, dörd və ya beş burmalı nazik, lakin möhkəm kalsium tərkibli qabığı var. Qabığın rəngi və çalarları dəyişkəndir, lakin ümumiyyətlə tünd qəhvəyi, qəhvəyi-qızılı və ya şabalıd rəngli zolaqlar, ləkələr və ya xətlərlə şəbəkəli naxışa malikdir. Ağız hissəsi genişdir və xarakterik olaraq əyridir, kənarları yetkin fərdlərdə ağ rəngdədir və əyilmişdir. Bədən yumşaq və selikli, boz-qəhvəyi rəngdədir və tamamilə qabığın içərisinə çəkilə bilir. Bu, ilbiz fəal olmadıqda və ya təhlükə hiss etdikdə edir. Zədələndikdə və ya şiddətli iritasiya olduqda ilbiz müdafiə məqsədi ilə selikli köpük ifraz edir ki, bu da bəzi düşmənləri qovmaq və ya kiçik aqressiv qarışqaları zəiflətmək üçün istifadə olunur. İlbizin operkulumu yoxdur; quraq və ya soyuq havalarda qabığın ağzını qurumuş selikdən ibarət nazik bir membranla bağlayır; belə bir membran epifraqma adlanır. Epifraqma ilbizin rütubətini qoruyur və bəzi qarışqalar kimi kiçik yırtıcılardan qorunmasına kömək edir. İlbizin isti və quraq dövrlərdə fəal olmadığı vaxtlar aestivasiya, qışda isə qış yuxusu kimi tanınır. Qış yuxusu zamanı Cornu aspersum toxumalarında buz əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün qanının osmotik tərkibini dəyişdirir; bu, onun −5 °C qədər aşağı temperaturlarda sağ qalmasına imkan verir. Aestivasiya zamanı mantiya yaxası suya keçiriciliyini dəyişdirə bilir. İlbizin həmçinin qış yuxusu zamanı həddindən artıq suyun udulmasının qarşısını alan osmoregulyator mexanizmi var. Bu mexanizmlər Cornu aspersum-un həm quraqlıq, həm də həddindən artıq rütubətdən ölümcül təsirlərdən qaçmasına imkan verir. Fəal dövrlərdə ilbizin başı və "ayağı" görünür. Başda dörd buynuz var; yuxarıdakı iki buynuz daha böyükdür və göz kimi işıq qəbulediciləri daşıyır, aşağıdakı iki buynuz isə toxunma və qoxu orqanlarıdır. İlbiz buynuzları bədən mayelərinin daxili təzyiqi ilə uzadır və təhlükə zamanı və ya qabığın içərisinə çəkildikdə onları invaginasiya yolu ilə başına çəkir. Ağız buynuzların altında yerləşir və ilbizin qida hissəciklərini qazıdığı və idarə etdiyi kitinli radula ilə təchiz olunmuşdur. Cornu aspersumun qabığı demək olar ki, həmişə sağa burulmuşdur, lakin sola burulmuş nadir nümunələr də məlumdur; məsələn, Jeremy belə bir nümunədir. Taksonomiya Növün qəbul edilmiş adı uzun müddət Helix aspersa hesab edilirdi, bu da Roma ilbizi Helix pomatia kimi Helix cinsinə aid idi. Lakin 1990-cı ildən bəri bir sıra nəşrlərdə əvəzinə əvvəllər Helix-in yarımcinsləri hesab edilən müxtəlif cinslərə daxil edilmişdir. Belə bir cins Cornu-dur, bu cins əgər növ Helix aperta kimi tanınan növlərlə eyni cinsdə hesab edilirsə, uyğundur. O zaman növün adı Cornu aspersum olardı. Əvvəllər Cornu-nun etibarlı bir cins adı olub-olmadığı mübahisəli idi , lakin 2015-ci ildə qərar verildi ki, bu, etibarlıdır. Bu qərara qədər İtalyan tədqiqat qrupları və digərləri Cantareus cins adından istifadə edirdilər.
https://entnemdept.ufl.edu/creatures/misc/gastro/brown_garden_snail.htm
https://www.inaturalist.org/taxa/480298-Cornu-aspersum
https://www.naturespot.org/species/garden-snail
https://inspection.canada.ca/en/plant-health/invasive-species/nematodes-snails-and-others/european-brown-garden-snail/fact-sheet
https://www.molluscabase.org/aphia.php?p=taxdetails&id=820000
https://www.molluscs.at/gastropoda/terrestrial/helix.html?/gastropoda/terrestrial/cornu_aspersum.html
https://wiki.bugwood.org/Cornu_aspersum
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
