Ciro Alegria Bazan (4 noyabr 1909 – 17 fevral 1967) - Perulu roman yazarı, jurnalist və siyasətçi. Ümumi məlumat O, “El mundo es ancho y ajeno” (Dünya Geniş və Yaddır, 1941) adlı əsəri ilə tanınır və indigenist (yerli xalqların həyatını təsvir edən) ədəbiyyatın ən görkəmli nümayəndələrindən biridir. Alegría yerli Peru xalqlarının – xüsusilə And dağlarındakı hinduların – həyatını, onların zülmə məruz qalmasını və mübarizəsini əsərlərində vurğulamışdır. Onun yaradıcılığı Latın Amerikası ədəbiyyatında mühüm yer tutur. Həyatı Ciro Alegria 1909-cu il noyabrın 4-də Perunun La Libertad departamentindəki Sartimbamba kəndində, Quilca adlı haciendada anadan olmuşdur. Atası José Eliseo Alegría Lynch irland və peru əsilli liberal ziyalı, anası María Herminia Bazán Lynch isə yerli ailədən idi. Uşaqlığını ailəsinin geniş Marcabal Grande haciendasinda keçirmiş, burada yerli hindularla yaxın ünsiyyətdə olmuşdur. İbtidai təhsilini Trujillo şəhərindəki “San Juan Milli Kolleci”ndə almış və burada müəllimi məşhur şair César Vallejo olmuşdur. 1927-ci ildə “Trujillo Universiteti”ndə ədəbiyyat və fəlsəfə təhsilinə başlamış, lakin siyasi fəaliyyətləri səbəbindən təhsilini yarımçıq qoymuşdur. 1930-cu ildə Alegría yerli xalqların hüquqlarını müdafiə edən “Aprista Hərəkatı”na qoşulmuşdur. Bu fəaliyyətlərinə görə 1931 və 1933-cü illərdə həbs edilmiş, işgəncələrə məruz qalmış və 1934-cü ildə Çiliyə sürgün edilmişdir. Sürgündə “La serpiente de oro” (Qızıl İlan, 1935) və “Los perros hambrientos” (Aclıqdan Ölmüş İtlər, 1939) romanlarını yazmışdır. 1941-ci ildə “El mundo es ancho y ajeno” ilə “Latın Amerikası Ədəbiyyat Mükafatı”nı qazanmış və ABŞ-a köçmüşdür. 1948-ci ildə Puerto-Rikoda dərs demiş, Kubada Kuba İnqilabını dəstəkləmişdir. 1960-cı ildə Peruya qayıtmış, “Acción Popular” partiyasına qoşularaq 1963-cü ildə deputat seçilmişdir. Alegría 1967-ci il fevralın 17-də Limada, Çaklakayo qəsəbəsində beyin qansızmasından vəfat etmişdir. Yaradıcılığı Alegria ədəbiyyata jurnalistika ilə başlamış, “El Norte” qəzetində çalışmış və ilk qısa hekayələrini nəşr etdirmişdir. Onun əsərləri indigenist hərəkatın ən parlaq nümunələridir və yerli xalqların həyatını epik üslubda təsvir edir. “La serpiente de oro” (1935) Maranyon çayı boyunca yaşayan hinduların həyatına fokuslanır və ilk mükafatını qazanmışdır. “Los perros hambrientos” (1939) And dağlarındakı çobanların çətinliklərini, “El mundo es ancho y ajeno” (1941) isə Rumi kəndinin ağ torpaq sahiblərinə qarşı mübarizəsini təsvir edir; bu əsər onun şah əsəri sayılır. Alegría-nın üslubu sadə, lakin poetikdir; o, yerli folkloru və təbiəti ustalıqla əks etdirir. Ölümündən sonra arvadı Dora Varona onun yarımçıq romanlarını və hekayələrini nəşr etdirmişdir. Əsərləri Ciro Alegria romanlar, qısa hekayələr və esselər yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “La serpiente de oro” – “Qızıl İlan” (1935) – roman. “Los perros hambrientos” – “Aclıqdan Ölmüş İtlər” (1939) – roman. “El mundo es ancho y ajeno” – “Dünya Geniş və Yaddır” (1941) – roman. “Duelo de caballeros” – “Cəngavərlərin Dueti” (1963) – qısa hekayələr. “Panki y el guerrero” – “Panki və Döyüşçü” (1968) – uşaq hekayələri. “La ofrenda de piedra” – “Daş Təqdiməsi” (1969) – hekayələr. “Lázaro” – “Lazaro” (1973) – yarımçıq roman. “El dilema de Krause” – “Krauzenin Dilemması” (1979) – yarımçıq roman. Mükafatlar və tanınma Alegría aşağıdakı mükafatları qazanmışdır: "Nascimento Mükafatı" (1935) – “La serpiente de oro” üçün. "Zig-Zag Mükafatı" (1939) – “Los perros hambrientos” üçün (ikinci yer). "Latın Amerikası Ədəbiyyat Mükafatı" (1941) – “El mundo es ancho y ajeno” üçün. Əsərləri ingilis, fransız, alman və digər dillərə tərcümə olunmuşdur. Ölümündən sonra “Trujillo Universiteti” onun adını daşıyan ədəbiyyat mükafatı təsis etmişdir. Şəxsi həyatı Alegría üç dəfə evlənmişdir. İlk həyat yoldaşı Rosalía Amézquita ilə Çilidə iki oğlu – Ciro və Alonso – olmuşdur. İkinci evliliyi puertorikalı Ligia Marchand ilə olmuşdur. Üçüncü arvadı, peru-kubalı şairə Dora Varona ilə 1957-ci ildə evlənmiş və dörd övladı – Cecilia, Ciro, Gonzalo və Diego – olmuşdur (Diego atasının ölümündən sonra doğulub, 15 yaşında qəzada vəfat edib). Dora Varona Alegría-nın əsərlərini nəşr etməklə irsini yaşatmışdır. Mirası Ciro Alegría Latın Amerikası indigenist ədəbiyyatının zirvəsində dayanır. Onun əsərləri yerli xalqların səsini dünyaya çatdırmış, Peru ədəbiyyatında müasir narrativin başlanğıcı olmuşdur. Mario Vargas Llosa onu “ilk klassik roman yazarı” adlandırmışdır. Alegría-nın yaradıcılığı sosial ədalət və mədəni kimlik mübarizəsinin simvoludur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Ciro_Alegr%C3%ADa
https://www.hayfestival.com/artist.aspx?artistid=9816
http://authorscalendar.info/calegria.htm
https://www.britannica.com/biography/Ciro-Alegria
https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/alegria-ciro-1909-1967
https://www.gonzaloalegria.com/en/ciro-alegria-mi-padre
https://www.britannica.com/topic/The-Golden-Serpent
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
