Bruno Schulz (12 iyul 1892 – 19 noyabr 1942) - Polşalı yəhudi əsilli roman yazarı, qısa hekayə müəllifi və rəssam. Ümumi məlumat O, “Sklepy cynamonowe” (Darçın Dükanları, 1934) və “Sanatorium pod Klepsydrą” (Klepsidra Altında Sanatoriya, 1937) adlı əsərləri ilə tanınır. Schulz XX əsr Polşa ədəbiyyatında modernist və surrealist üslubu ilə seçilir, əsərlərində uşaqlıq xatirələrini, yəhudi həyatını və fantastik dünyaları poetik şəkildə təsvir edir. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Holokost qurbanı olmuşdur. Həyatı Bruno Schulz 1892-ci il iyulun 12-də Avstriya-Macarıstan İmperiyasına aid olan Drohobıç şəhərində (indiki Ukrayna, Lvov vilayəti) anadan olmuşdur. Atası Jakub Schulz parça taciri, anası Henrietta Kuhmerker evdar qadın idi; ailə assimilyasiyaya uğramış yəhudi icmasından idi. Bruno ibtidai və orta təhsilini Drohobıçda almış, 1910-cu ildə Lvovdakı “Politeknik Universiteti”nə daxil olaraq memarlıq təhsili almışdır. Birinci Dünya Müharibəsi səbəbindən təhsilini yarımçıq qoyaraq Vyanaya köçmüş, burada rəssamlıqla məşğul olmuşdur. 1918-ci ildə Polşa müstəqillik qazandıqdan sonra Drohobıça qayıtmış və 1924-cü ildən 1941-ci ilə qədər “Stanisław Jagiełło Gimnaziyası”nda rəsm və əmək müəllimi işləmişdir. Schulz subay qalmış və övladı olmamışdır. 1941-ci ildə Drohobıç Nasist Almaniyası tərəfindən işğal edildikdən sonra yəhudi gettosuna köçürülmüş, burada rəsmlər çəkməyə məcbur edilmişdir. 1942-ci il noyabrın 19-da Gestapo zabiti Karl Günther tərəfindən küçədə vurularaq öldürülmüşdür; bu hadisə “Qara Cümə axşamı” kimi tanınan kütləvi qətl günü baş vermişdir. Yaradıcılığı Schulz ədəbiyyata 1930-cu illərdə başlamış, ilk kitabı “Sklepy cynamonowe” (1934) uşaqlıq xatirələrini və Drohobıçın yəhudi məhəlləsini surrealist təsvirlərlə canlandırır. Bu əsər atasına həsr olunmuşdur və fantastik elementlərlə zəngindir. “Sanatorium pod Klepsydrą” (1937) isə zamanın və ölümün poetik tədqiqatıdır, Schulz-un xəyal dünyasını daha dərinləşdirir. O, həmçinin “Mesjasz” (Məsih) adlı roman üzərində işləmiş, lakin bu əsər Holokost zamanı itirilmişdir. Schulz-un üslubu Franz Kafka və Marcel Proust ilə müqayisə edilir; o, gündəlik həyatı mifik və simvolik bir aləmə çevirir. Rəssam kimi də fəaliyyət göstərmiş, erotik və ekspressionist üslubda rəsmlər çəkmişdir. Əsərləri Bruno Schulz az sayda əsər yazmış, lakin bu əsərlər böyük təsir qoymuşdur. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “Sklepy cynamonowe” – “Darçın Dükanları” (1934) – qısa hekayə toplusu. “Sanatorium pod Klepsydrą” – “Klepsidra Altında Sanatoriya” (1937) – qısa hekayə toplusu. “Mesjasz” – “Məsih” (itirilmiş, tarixsiz) – yarımçıq roman. “Listy” – “Məktublar” (ölümündən sonra nəşr olunub) – şəxsi yazışmalar. Mükafatlar və tanınma Schulz həyatı boyu rəsmi mükafat almamışdır, çünki yaradıcılığı geniş kütlələrə çox gec çatmışdır. Lakin ölümündən sonra: "Polşa Ədəbiyyat Akademiyasının Qızıl Defnəsi" (1938) – “Sanatorium pod Klepsydrą” üçün (ölümündən sonra tanınmışdır). "Drohobıç Şəhər Mükafatı" (1992) – xatirəsinə həsr olunmuşdur. “Sklepy cynamonowe” və “Sanatorium pod Klepsydrą” əsərləri ingilis, fransız, alman və digər dillərə tərcümə olunmuş, 1975-ci ildə Wojciech Has tərəfindən “Sanatorium pod Klepsydrą” filmi çəkilmişdir. Şəxsi həyatı Schulz evlənməmiş və tənha həyat sürmüşdür. O, Drohobıçda ailəsi ilə yaxın olmuş, atasının xəstəliyi və ölümü onun yaradıcılığına dərin təsir göstərmişdir. Schulz polyak, yəhudi və alman mədəniyyətlərinin kəsişməsində yaşamış, bu da əsərlərində çoxmədəniyyətli bir atmosfer yaratmışdır. Müharibə zamanı gettodakı rəsmlərinin bir hissəsi xilas edilmiş, hazırda Drohobıç muzeyində saxlanılır. Mirası Bruno Schulz Polşa və dünya ədəbiyyatında modernist və surrealist ədəbiyyatın ən böyük nümayəndələrindən biridir. Onun əsərləri Holokostdan sağ qalan yəhudi mədəniyyətinin qiymətli nümunələridir. “Darçın Dükanları” və “Klepsidra Altında Sanatoriya” çağdaş yazarlara, məsələn, Cynthia Ozick və David Grossman-a ilham vermişdir. Schulz-un itirilmiş “Mesjasz” romanı ədəbiyyat tarixində ən böyük sirrlərdən biri olaraq qalır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Bruno_Schulz
https://www.goodreads.com/author/show/142899.Bruno_Schulz
https://www.theguardian.com/books/2023/may/14/bruno-schulz-an-artist-a-murder-and-the-hijacking-of-history-benjamin-balint-review-extraordinary-mind-cruel-death
https://culture.pl/en/artist/bruno-schulz
https://culture.pl/en/article/20-things-you-didnt-know-about-bruno-schulz
https://www.newyorker.com/magazine/2023/12/25/bruno-schulz-an-artist-a-murder-and-the-hijacking-of-history-benjamin-balint-book-review
https://events.ceu.edu/2023-11-28/bruno-schulz-and-hijacking-history
https://www.documenta14.de/en/artists/21987/bruno-schulz
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
