Bilik Lənəti (ing. Curse of Knowledge) - İnsanın müəyyən bir mövzu ilə əlaqədar yüksək səviyyədə bilgi sahibi olması nəticəsində, bu məlumatları başqalarına daha sadə və anlaşılır şəkildə izah etmənin çətinləşməsini ifadə edən anlayış. Yəni bir şəxs bir mövzuda çox məlumatlı olduqda, bu məlumatı daha az bilgisi olan birinə izah etməkdə çətinlik çəkir, çünki o, artıq bu məlumatları başqaları üçün asan qəbul edilə bilən şəkildə sadələşdirməkdə çətinlik yaşayır. Əhəmiyyəti - Təhsil və mentorluq: Bilik lənəti, müəllimlər, təlimatçılar və mentorlar üçün çətinliklər yarada bilər. Onlar, özlərində olan yüksək bilik səviyyəsini başqalarına sadə və anlaşılan bir şəkildə çatdırmaqda çətinlik çəkə bilərlər. Bu, effektiv tədris prosesini çətinləşdirir və tələbələrin mövzuları mənimsəmələrini əngəlləyə bilər. - Əlaqə və kommunikasiya: Bu fenomen, qeyri-mütəxəssislərlə və ya daha az məlumatlı insanlarla ünsiyyət qurarkən problem yaradır. Məlumatlı şəxs, hər kəsin əvvəlki təcrübə və biliyini eyni səviyyədə qəbul etdiyi üçün, məlumatları başqalarına izah edərkən yanlış anlaşılmalara və ya qarışıqlıqlara səbəb ola bilər. - İş və peşəkar mühit: İş yerlərində və peşəkar mühitdə bilik lənəti, mütəxəssislərin və rəhbərlərin komanda üzvlərinə məlumatları yaxşı izah etmələrini çətinləşdirə bilər. Bu, layihələrin effektiv yerinə yetirilməsinə və əməkdaşlıqda çətinliklərə səbəb ola bilər. - Yaradıcılıq və innovasiya: Bilik lənəti, yeni ideyaların yaranmasında da maneə ola bilər. Çünki yüksək bilik səviyyəsinə sahib insanlar, mövcud qaydalar və ya ənənəvi yanaşmalar əsasında düşünə bilər, bu da yeni və qeyri-adi yanaşmaların inkişafını məhdudlaşdıra bilər. Müsbət cəhətləri - Dərin bilgi qazancı: Bilik lənəti, bir insanın müəyyən bir mövzuda çox məlumatlı olmasına səbəb olur. Bu, o insanın sahəsində dərin bilgi və təcrübə qazandığını göstərir. Bu bilik, xüsusi sahələrdə ixtisaslaşma və ekspertlik qazandırır. Bilik sahibi olan şəxs öz sahəsində böyük bir dəyər yaradır. - Peşəkar inkişaf: Yüksək bilik səviyyəsinə malik olan insanlar, sahələrində başqalarına rəhbərlik və təlim keçmək imkanına sahib olurlar. Bu, onların peşəkar inkişafını və liderlik bacarıqlarını gücləndirə bilər. Biliklilər, digər insanları yetişdirmək və bu prosesdə öz biliklərini daha da dərindən mənimsəmək şansı əldə edirlər. - Qənaətcil irəliləyişlər: Bilik lənətinin bir müsbət tərəfi, bu fenomenin insanı daha da yeniliklərə, daha yaxşı həll yolları tapmağa sövq etməsidir. Çünki bir çox mütəxəssis öz dərin biliklərini paylaşmaqda çətinlik çəkir, bu da öz növbəsində yeni təhsil metodları və bilik paylaşma yanaşmalarını inkişaf etdirməyə səbəb ola bilər. - Yüksək peşəkar şəbəkə quruluşu: Bilik lənətinin təsiri altında olan insanlar bəzən yalnız digər mütəxəssislərlə daha yaxşı ünsiyyət qura bilər. Bu da öz növbəsində daha yüksək səviyyəli şəbəkələr qurmağa və peşəkar mühitdə daha çox hörmət qazanmalarına yol açır. Mənfi cəhətləri - Effektiv kommunikasiyanın çətinləşməsi: Bilik lənəti, məlumatlı insanların başqalarına məlumatları anlaşılan və sadə şəkildə çatdırmalarını çətinləşdirir. Onlar, başqalarının nə qədər məlumatlı olduğunu və hansı səviyyədə məlumat sahibi olduqlarını unuda bilərlər. Bu da, insanların düzgün anlayışa çatmalarını və məsələləri düzgün şəkildə mənimsəmələrini çətinləşdirə bilər. - Qarışıqlıq və yanlış anlamalar: Bilik sahibi insanlar mövzulara o qədər dərindən baxa bilərlər ki, bu, başqalarının qarşısında izah edərkən qarışıqlığa və yanlış anlaşılmalara səbəb ola bilər. Məsələn, çox texniki və ya spesifik terminlər istifadə edərək, qeyri-mütəxəssislərin mövzunu başa düşməmələrinə yol aça bilərlər. - İnkişafın ləngiməsi: Bilik lənəti, təlimatçıların və ya liderlərin yeni başlayanlara və ya az təcrübəsi olanlara məlumat verməkdə çətinlik çəkməsinə səbəb olur. Bu da, daha az məlumatlı insanların inkişafını və öyrənməsini əngəlləyə bilər. Nəticədə, biliklər daha dar bir dairədə qalır və genişlənməsi ləngiyə bilər. - Əlaqə səddinin yaranması: Bilik lənəti, fərqli bilik səviyyələrinə sahib olan insanlar arasında əlaqənin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Mütəxəssislər və yeni başlayanlar arasında təcrübə və bilik fərqi münasibətləri çətinləşdirə bilər. Bu da iş yerində, təhsil mühitində və sosial vəziyyətlərdə əlaqə problemlərinə səbəb olur. - Yaradıcılığın məhdudlaşması: Yüksək bilik səviyyəsinə malik insanlar, mövcud qaydalara və ənənələrə çox bağlı ola bilərlər, bu da onların yeni və qeyri-adi yanaşmalar üzərində düşünməsini əngəlləyə bilər. Bilik lənəti, insanları daha dar çərçivədə düşünməyə və təcrübələri ilə əlaqəli fikir və yenilikləri nəzərə almağa meylləndirə bilər.
https://thedecisionlab.com/reference-guide/management/curse-of-knowledge
https://hbr.org/2006/12/the-curse-of-knowledge
https://www.forbes.com/sites/brycehoffman/2024/07/27/the-curse-of-knowledge-what-it-is-and-how-to-overcome-it/
https://medium.com/@grahamwebb_7317/the-curse-of-knowledge-fb152e4ffc63
https://nesslabs.com/curse-of-knowledge
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/i-hear-you/202104/whats-the-curse-knowledge-and-how-can-you-break-it
https://www.quora.com/What-is-the-curse-of-knowledge
https://evidencebased.education/the-curse-of-knowledge-a-cognitive-bias-all-teachers-should-be-aware-of/
Tarix : 22 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
