Audre Lorde (18 fevral 1934 – 17 noyabr 1992) - Amerikalı yazıçı, professor, filosof, kəsişmə feminist, şair və vətəndaş hüquqları fəalı idi. O, özünü "qara dərili, lezbiyan, feminist, sosialist, ana, döyüşçü, şair" kimi təsvir edirdi. Lorde həyatını və istedadını müxtəlif formasızlıqlarla üzləşməyə həsr etmişdi, çünki o inanırdı ki, "azadlıq və uşaqlarımız üçün işlək bir gələcək məqsədlərini paylaşanlar arasında zülm iyerarxiyası ola bilməz". Erkən həyatı və təhsili Audre Lorde 18 fevral 1934-cü ildə Harlem, Nyu-Yorkda anadan olmuşdur. Valideynləri Karib dənizinin Grenada adasından gəlmiş mühacirlər idi. Uşaq yaşlarında o, sözlərə və dilə böyük maraq göstərirdi və cümlələri yadda saxlamaq əvəzinə onları şeirlə ifadə edirdi. O, Hunter College High School-da oxuyarkən ilk şeirlərini yazmağa başlamışdır. Daha sonra Hunter College-də bakalavr təhsili almış (1959), Columbia Universitetində isə kitabxanaçılıq üzrə magistr dərəcəsi əldə etmişdir (1961). Lorde uzun illər kitabxanaçı işləməklə yanaşı, ədəbiyyat və fəlsəfə üzrə dərs demişdir. Ədəbi karyerası və poeziyası Audre Lorde feminist, qaradərili və LGBTQ+ hüquqları üzrə aktivist olmaqla yanaşı, şeirlərində və nəsr əsərlərində də irqi, cinsiyyət, seksual kimlik və sosial ədalətsizlik mövzularına toxunmuşdur. Onun yazıları intim, güclü və inqilabi ruhlu idi. Onun poetik üslubu aşağıdakı xüsusiyyətləri özündə birləşdirirdi: Şəxsi və siyasi motivlər – O, öz təcrübələrini siyasi bir kontekstdə təqdim edirdi. Qəzəb və müqavimət – Lorde, cəmiyyətin ayrı-seçkiliklərinə qarşı çıxırdı. Feminist və LGBTQ+ perspektivlər – O, öz kimliyini açıq şəkildə ifadə edən ilk qaradərili lezbiyan yazıçılardan biri idi. Afro-Amerikan və Karib mədəniyyətlərindən təsirlər – Onun yazılarında bu elementlər çox güclü şəkildə hiss olunur. Əsas əsərləri və məşhur şeirləri Şeir topluları "The First Cities" (1968) – İlk şeir toplusu. "Cables to Rage" (1970) – LGBTQ+ və irqi bərabərlik mövzularına toxunan şeirlər. "Coal" (1976) – Onun ilk əsas nəşri və ictimaiyyətə tanıtdığı əsəri. "The Black Unicorn" (1978) – Feminist və mədəniyyətlərarası məsələləri araşdıran güclü bir toplu. "Our Dead Behind Us" (1986) – Tarix, qadın gücü və irqi ədalət mövzularını birləşdirən əsər. Nəsr və esse kitabları "The Cancer Journals" (1980) – Döş xərçəngi ilə mübarizəsini təsvir edən feminist bir manifest. "Sister Outsider" (1984) – Onun ən məşhur esse toplularından biridir və feminist nəzəriyyə, irqçilik və cinsiyyətçilik mövzusunda təsirli yazılar ehtiva edir. "Zami: A New Spelling of My Name" (1982) – "Biomythography" adlandırdığı janrda yazılmış avtobioqrafik əsər. Burada o, uşaqlığı, queer kimliyi və feminist baxışlarını təsvir edir. Fəaliyyəti və aktivizmi Audre Lorde feminist, antirasist və LGBTQ+ hüquqları uğrunda mübarizə aparan bir sima idi. O, irqçiliyin və cinsiyyətçiliyin kəsişmə nöqtələrini araşdıraraq "intersectionality" (kəsişən sistemlər nəzəriyyəsi) anlayışını irəli sürən əsas düşüncə sahiblərindən biri olmuşdur. 1980-ci illərdə Almaniyaya gedərək, Avropa qaradərili qadınlarının feminist hərəkatına təsir etmişdir. Xəstəliyi və son dövrü 1984-cü ildə döş xərçənginə tutulduğunu öyrəndi və "The Cancer Journals" kitabında bu təcrübəsini qələmə aldı. O, xərçəngə qarşı mübarizəni cəmiyyətin qadın bədənini necə idarə etməsinə dair bir metafora kimi gördü. Audre Lorde 17 noyabr 1992-ci ildə Sankt-Kroiks, ABŞ Virgin Adalarında vəfat etdi. Ölümündən əvvəl o, adını dəyişərək Gamba Adisa qoymuş və bu, "Həqiqəti Açıq Şəkildə Deyən" mənasını verirdi. Mirası və əhəmiyyəti Onun düşüncələri feminist hərəkatda, xüsusən də "womanism" (qaradərili feminist hərəkatı) çərçivəsində böyük təsir göstərmişdir. "Your Silence Will Not Protect You" – Onun ən məşhur sitatlarından biridir və feminist aktivizmdə şüar kimi istifadə olunur. 2019-cu ildə Stonewall Milli Abidəsindəki LGBTQ+ Divarında adı əbədiləşdirilmişdir. Audre Lorde, yalnız şair deyil, həm də feminist fəlsəfənin əsas simalarından biri kimi müasir düşüncəyə böyük təsir göstərmişdir.
https://www.poetryfoundation.org/poets/audre-lorde
https://www.theparisreview.org/blog/2020/09/17/the-legacy-of-audre-lorde/
https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/audre-lorde
https://alp.org/about/audre
https://www.britannica.com/biography/Audre-Lorde
https://poets.org/poet/audre-lorde
https://nmaahc.si.edu/audre-lorde
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
