Artocarpus integer - Çempedak kimi tanınan, Moraceae ailəsinə aid ağac növü. Çörək meyvəsi və jackfruit (nangka) ilə eyni cinsdədir. Bu növ Cənub-Şərqi Asiyaya məxsusdur. Çempedak, Malayziyada əhəmiyyətli bir kənd təsərrüfatı məhsuludur. Cənubi Tayland və İndoneziyanın bəzi hissələrində də geniş yayılmışdır. Hazırda bu ağac növü əsasən Cənub-Şərqi Asiya ilə məhdudlaşır, lakin bəzi ağaclar Avstraliya və Havayda yetişdirilir. Təsviri Çempedak ağacları böyük, həmişəyaşıl ağaclardır. Onların hündürlüyü 20 metrə çata bilər, lakin əksəriyyəti təxminən 10-12 metr hündürlüyə malikdir. Ağaclar bircinslidir, yəni eyni ağacda həm erkək, həm də dişi çiçəklər olur. Çempedakın bir çox növü var, lakin az hissəsi adlandırılmışdır. Sürətlə böyüyən ağac il ərzində bir və ya iki dəfə çoxlu miqdarda meyvə verə bilər. Meyvəsi Çempedakın meyvələri silindr və ya sferik formadadır, diametri 10-15 sm, uzunluğu isə 20-35 sm arasında dəyişir. Meyvənin incə və dəri kimi qabığı yaşıldan sarıya və ya qəhvəyiyə qədər dəyişə bilər və beşbucaqlı formalarla naxışlanmışdır. Bu naxışlar qabarcıq kimi qabarıq və ya düz ola bilər. Böyük toxumları qalın bir təbəqə ilə əhatə edən ətli arillar yeyilə biləndir. Arillar çiy halda yeyilə bilər və ya müxtəlif yollarla bişirilə bilər. Onların rəngi sarı-ağdan narıncıya qədər dəyişir, şirin, ətirli, yumşaq, dilin üzərində sürüşkən və bir qədər liflidir. Yetkin çempedak meyvəsi durian kimi kəskin və nüfuzedici bir qoxuya malikdir. Meyvənin dadı isə jackfruit və çörək meyvəsinə bənzəyir, lakin azca durian dadı ilə qarışıqdır. Toxumları da yeyilə bilər. Oval və ya uzunsov formada, uzunluğu 2-3 sm-dir. Çempedak jackfruit ilə bir çox cəhətdən oxşardır, lakin daha kiçikdir və saplağı daha incədir. Erkək çiçəkləri açıq yaşıl və ya sarıdır, bu da jackfruitdən fərqlidir. Çempedakın ət hissəsi isə daha tünd sarı və yetkin olduqda daha şirəlidir. Becərilməsi Çempedak ağacları adətən eroziyaya uğramamış və yaxşı drenaj olunmuş torpaqlarda əkilir, lakin müvəqqəti su basqınlarına da dözə bilirlər. Ağaclar dəniz səviyyəsindən 1200 metrə qədər yüksəklikdə, temperaturu 13–47 °C arasında olan və illik yağıntının 1250–2500 mm olduğu yerlərdə yetişdirilə bilər. Çoxalması Malay arxipelaqında çempedak adətən digər meyvə ağacları ilə qarışıq bağlarda kiçik fermerlər tərəfindən yetişdirilir və bəzən iri meyvə plantasiyalarında da rast gəlinir. Ağaclar adətən istənilən genetik xüsusiyyətləri qorumaq üçün peyvəndləmə ilə çoxaldılır. Toxumla da çoxaldıla bilər, lakin meyvədən çıxarıldıqdan sonra tez korlanır, buna görə təmizləndikdən dərhal sonra əkilməlidir. Çiçəklənmə və meyvə vermə Ağaclar toxumla əkildikdə 3-6 il, klonlaşdırılmış ağaclarda isə 2-4 il ərzində meyvə verməyə başlayır. Cənubi Malayziyada çiçəklənmə fevral-aprel və avqust-oktyabr aylarında, qərbi Yavada isə əsasən iyul və avqust aylarında baş verir. Çiçəklənmədən meyvənin yetişməsinə qədər təxminən 2-4 ay vaxt tələb olunur. Məhsul yığımı Meyvənin keyfiyyətini təmin etmək üçün yığım vaxtı olduqca vacibdir. Çempedakın yetkinliyini müəyyən etməyin ən etibarlı yollarından biri meyvəyə vurmaq və boğuq bir səs eşitməkdir. Qabığın rəngi də yetkinlik göstəricisi ola bilər, çünki yetişdikdə yaşıl rəngdən sarıya çevrilir. Durian kimi xarakterik bir qoxunun yaranması və qabıq tikanlarının düzləşməsi də yetkinliyi göstərir. Meyvə düşmədən əvvəl yığılmalıdır ki, zədələnməsin.
https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Artocarpus_integer&wprov=rarw1
https://doi.org/10.1002%2Fajb2.1094
https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1103931
https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/3/3/3309
https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://apps.worldagroforestry.org/treedb/AFTPDFS/Artocarpus_integer.PDF&ved=2ahUKEwiygdXY5LaKAxUIEhAIHXlvONkQFnoECCEQAQ&sqi=2&usg=AOvVaw3LBsD_UmIoeUXb3PijSQA6
Tarix : 21 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
