Ana Hatherly (8 may 1929 – 12 avqust 2015)-Portuqaliyalı şair, esseist, vizual sənətçi və akademik. Ümumi məlumat O, “A Experiência do Prodígio” (Möcüzə Təcrübəsi, 1959) və “Tisanas” (Bitki Çayları, 1969–2015) kimi əsərləri ilə tanınır. Hatherly Portuqal ədəbiyyatında eksperimental poeziyanın və vizual şeirin (poesia concreta) ən mühüm nümayəndələrindən biridir. Əsərlərində dilin sərhədlərini araşdırmış, söz və görüntü arasındakı əlaqəni yenilikçi üslubla tədqiq etmişdir. Salazar diktaturasına qarşı müxalif duruşu və feminist baxışları ilə də məşhurdur. Həyatı Ana Hatherly 1929-cu il mayın 8-də Porto şəhərində anadan olmuşdur. Atası António Hatherly ticarətlə məşğul idi, anası Maria Alice isə evdar qadın idi. Uşaqlığını Porto və Lissabonda keçirmiş, musiqi və rəsmə erkən maraq göstərmişdir. 1947-ci ildə “Lissabon Universiteti”nə daxil olaraq german filologiyası üzrə təhsil almış və 1952-ci ildə bakalavr dərəcəsi qazanmışdır. Daha sonra London Universitetində “Kral Musiqi Kolleci”ndə fortepiano təhsili almış (1955–1958), Parisdə isə barokko musiqisi üzrə tədqiqatlar aparmışdır. 1970-ci ildə “Lissabon Universiteti”ndə “Portuqal Barokko Poeziyası” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Hatherly subay idi və övladı yox idi. Akademik karyerası boyunca “Lissabon Yeni Universiteti”ndə professor kimi çalışmış, ədəbiyyat və vizual sənət üzrə dərslər vermişdir. 1960-cı illərdən etibarən eksperimental poeziya hərəkatında fəal iştirak etmiş, “Poesia Experimental” (PO-EX) qrupunun qurucularından biri olmuşdur. Hatherly 2015-ci il avqustun 12-də Lissabonda insultdan vəfat etmiş və “Prazeres Qəbiristanlığı”nda dəfn olunmuşdur. Yaradıcılığı Hatherly ədəbiyyata “A Experiência do Prodígio” (1959) şeir toplusu ilə başlamış, bu əsər onun ənənəvi lirik üslubunu əks etdirir. 1960-cı illərdən etibarən vizual poeziyaya keçmiş, “Tisanas” seriyası ilə (1969–2015) sözləri vizual sənətə çevirərək dilin plastik imkanlarını araşdırmışdır. “O Mestre” (Usta, 1967) qısa hekayəsində dil və məna arasında oyunlar qurmuşdur. “Um Calculador de Improbabilidades” (Ehtimalsızlıqların Hesablayıcısı, 2001) isə eksperimental nəsrlə modernist poeziyanı birləşdirir. Hatherly həmçinin rəssam kimi fəaliyyət göstərmiş, qələm və mürəkkəblə çəkdiyi işləri sərgiləmişdir. Onun üslubu Concrete Poetry hərəkatı ilə (Eugen Gomringer, Décio Pignatari) və Portuqal modernistləri (məsələn, Fernando Pessoa) ilə müqayisə edilir. Əsərləri Ana Hatherly şeirlər, qısa hekayələr, esselər və vizual poeziya yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “A Experiência do Prodígio” – “Möcüzə Təcrübəsi” (1959) – şeir toplusu. “Tisanas” – “Bitki Çayları” (1969–2015) – vizual şeir seriyası. “O Mestre” – “Usta” (1967) – qısa hekayə. “A Casa das Bengalas” – “Çubuqlar Evi” (1988) – roman. “Um Calculador de Improbabilidades” – “Ehtimalsızlıqların Hesablayıcısı” (2001) – roman. “Itinerários” – “Marşrutlar” (2006) – şeir toplusu. “O Pavão Negro” – “Qara Tovuz” (2003) – esse toplusu. Mükafatlar və tanınma Hatherly çoxsaylı mükafatlar qazanmışdır: "Portuqal Yazıçılar Assosiasiyasının Böyük Poeziya Mükafatı" (1991) – “Rilkeanas” üçün. "P.E.N. Klubu Portuqal Poeziya Mükafatı" (2003) – “O Pavão Negro” üçün. "Casino da Póvoa Ədəbiyyat Mükafatı" (2006) – “Itinerários” üçün. Əsərləri ingilis, fransız, ispan və alman dillərinə tərcümə olunmuş, “Tisanas” vizual poeziyanın klassik nümunəsi kimi dünya sərgilərində nümayiş etdirilmişdir. Onun arxivi “Gulbenkian Fondu”nda saxlanılır. Şəxsi həyatı Hatherly subay idi və şəxsi həyatını ictimaiyyətdən uzaq tuturdu. O, Lissabonda yaşamış, musiqi və vizual sənətlə dərindən məşğul olmuşdur. Salazar rejiminə qarşı müxalif duruşu səbəbindən 1960-cı illərdə bir müddət sürgündə yaşamış, lakin Qərənfil İnqilabından sonra Portuqaliyaya qayıtmışdır. Hatherly feminist ideyaları dəstəkləmiş, dilin patriarxal strukturlarını tənqid etmişdir. Sənətə və ədəbiyyata həsr olunmuş həyatı ilə tanınmışdır. Mirası Ana Hatherly Portuqal ədəbiyyatında eksperimental poeziyanın və vizual şeirin pioneridir. Onun əsərləri dilin sənətə çevrilməsinin unikal nümunəsidir və müasir Portuqal sənətçilərinə ilham vermişdir. “Tisanas” və “O Mestre” kimi işləri beynəlxalq səviyyədə tanınmış, Hatherly-nin adı Lissabonda küçələrə və ədəbi tədbirlərə verilmişdir. 2016-cı ildə ölümündən sonra “Ana Hatherly Vizual Poeziya Mərkəzi” təsis olunmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Ana_Hatherly
https://ilcs.sas.ac.uk/research-centres/centre-study-contemporary-womens-writing-ccww/ccww-author-pages/portuguese/ana-0
https://www.britannica.com/biography/Ana-Hatherly
https://artsandculture.google.com/story/ana-hatherly-funda%C3%A7%C3%A3o-calouste-gulbenkian/4AXhDVSBXZkEvA?hl=en
https://www.serralves.pt/en/ciclo-serralves/ana-hatherly-lamego/
https://guides.lib.berkeley.edu/c.php?g=920064&p=6661454
https://gulbenkian.pt/biblioteca-arte/en/collection/ana-hatherly-collection/
https://guides.lib.berkeley.edu/ana-hatherly
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
