Ambivalentlik (ing. ambivalence) - Bir insanın eyni anda bir obyektə, insana, hadisəyə və ya situasiyaya qarşı həm pozitiv, həm də neqativ hisslər bəsləməsi halı. Başqa sözlə, qarışıq və ziddiyyətli emosiyaların eyni zamanda mövcud olmasıdır. Tarix Bu anlayış ilk dəfə İsveçrəli psixiatr Eugen Bleuler tərəfindən 1910-cu ildə psixiatriyada istifadə olunmuşdur. O, ambivalentliyi xüsusilə şizofreniya xəstələrində müşahidə olunan bir xüsusiyyət kimi izah etmişdir. Lakin ambivalentlik yalnız psixi pozuntulara aid deyil, sağlam insanlarda da müxtəlif qərarsızlıq və daxili konfliktlər şəklində ortaya çıxa bilər. Ambivalentliyin növləri 1. Emosional ambivalentlik – Bir insana və ya hadisəyə qarşı eyni anda həm sevgi, həm də nifrət hiss etmək. (Məsələn, bir insanın valideynini sevməsinə baxmayaraq, ondan incik olması.) 2. İntellektual ambivalentlik – Bir mövzu haqqında ziddiyyətli fikirlərin eyni anda mövcud olması. (Məsələn, bir qərarın həm düzgün, həm də səhv olduğunu düşünmək.) 3. İradəvi ambivalentlik (Ambisiozluq) – Bir şeyi etmək və etməmək arasında qərarsız qalmaq. (Məsələn, bir insanın eyni anda həm getmək, həm də qalmaq istəməsi.) Ambivalentlik insan psixikasının normal hissəsidir və bir çox gündəlik vəziyyətlərdə rast gəlinir. Ancaq çox güclü və davamlı ambivalentlik insanın qərar verməsini çətinləşdirə və psixoloji narahatlığa səbəb ola bilər. Ambivalentlik təkcə psixoloji problemlərlə bağlı deyil, adi insanlar da tez-tez bu hissləri yaşayırlar. Misal olaraq aşağıdakı nümunələri qeyd edə bilərik: • Sevgidə: Bir insan sevdiyi şəxsə qarşı eyni anda həm sevgi, həm də qəzəb hiss edə bilər. Məsələn, çox dəyər verdiyi biri onu incitdikdə, həm onu bağışlamaq istəyir, həm də ona qarşı əsəbi olur. • İş həyatında: Bir insan işini çox sevir, amma eyni zamanda yorucu olduğu üçün ondan bezir. • Qərarvermədə: Yeni bir şəhərə köçmək istəyən biri eyni zamanda oradakı həyatın çətin olacağından narahat ola bilər. Psixoloji nəzəriyyələrdə ambivalentlik fərqli yollarla izah olunur: • Freydin nəzəriyyəsi: Psixoanalizə görə, insanlar həm sevgi, həm də nifrət kimi ziddiyyətli duyğuların təsiri altında ola bilər. Məsələn, uşaq valideynini sevir, amma eyni zamanda onun qoyduğu qaydalardan narazı qala bilər. • Bleulerin nəzəriyyəsi: O, ambivalentliyi xüsusilə şizofreniya xəstələrində müşahidə olunan əsas simptomlardan biri kimi görürdü. • Leon Festingerin "kognitiv dissonans" nəzəriyyəsi: İnsanların eyni anda bir-birinə uyğun gəlməyən düşüncələri olması onları daxili narahatlığa (dissonansa) aparır. Məsələn, bir insan siqaretin zərərli olduğunu bilir, amma yenə də siqaret çəkməyə davam edir. Ambivalentlik və qərarsızlıq bəzən bir-biri ilə qarışdırıla bilər. Lakin fərq ondadır ki: • Qərarsızlıq – İnsan bir neçə seçim arasında tərəddüd edir və hansını seçəcəyini bilmir. • Ambivalentlik – İnsan eyni anda iki fərqli hissi yaşayır. Məsələn, birini həm bağışlamaq, həm də cəzalandırmaq istəmək. Müsbət tərəfi: Ambivalent olmaq insana daha obyektiv düşünmək imkanı verir, çünki hər iki tərəfi görməyə kömək edir. Mənfi tərəfi: Çox güclü ambivalentlik insanı qərarsız və narahat edə bilər, nəticədə stress və daxili konfliktlər yarana bilər. Mübarizə üsulları • Öz hisslərini anlamaq – Öz emosiyalarını yazmaq və ya analiz etmək ambivalentliyi azaltmağa kömək edə bilər. • Prioritetləri müəyyən etmək – İnsan hansı hissinin daha güclü olduğunu dərk edərək qərar vermə prosesini asanlaşdıra bilər. • Psixoloji dəstək almaq – Əgər ambivalentlik insanın həyatına ciddi təsir edirsə, psixoloq və ya psixoterapevtlə məsləhətləşmək faydalı ola bilər.
https://hbr.org/2021/09/embracing-the-power-of-ambivalence
https://www.counselling-directory.org.uk/articles/ambivalence-a-brief-exploration
https://www.mentesabiertaspsicologia.com/blog-psicologia/affective-ambivalence-definition-and-effects
https://www.thethirlby.com/thejournal/2021/2/1/ambivalence-how-to-navigate-complex-emotions
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23428171/
https://www.restoredhopecounselingservices.com/blog/2019/4/25/understanding-ambivalence-how-recognizing-the-push-and-pull-of-your-desires-can-set-you-free
Tarix : 4 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
