Aenqus - İrlandiya mifologiyasında "Tuatha De Danann" qəbiləsinə mənsub, gənclik, sevgi, poetik ilham tanrısı. O, Dagda və Boannın oğludur. Aenqus, həmçinin "Macan Óc" ("gənc oğlan" və ya "gənc oğul") adı ilə də tanınır və Uels mifologiyasındakı Mabon və Kelt tanrısı Maponos ilə eyniləşdirilir. Aenqus, İrlandiya miflərinin beş əsas hekayəsində mərkəzi rol oynayır. Adı Qədim irland dilində onun adı "Óengus" və ya "Oíngus" [ˈoiŋɡus] olaraq qeyd edilmişdir. Bu ad, Adomnanın "St. Columbanın Həyatı" əsərində Oinogus(s)ius kimi göstərilir. Bu adın Kelt dilindən gəldiyi və "həqiqi güc" mənasını verdiyi ehtimal olunur. Orta əsr "Dindsenchas" mətnləri, bu adı "bir arzu" ilə əlaqələndirir və bunun səbəbini Boannın Dagda ilə ittifaqının onun yeganə arzusu olması ilə izah edir. Orta irland dilində bu ad "Áengus", müasir irland dilində isə "Aonghus" şəklində dəyişmişdir. Aenqus həmçinin "Óengus Óc" / "Aengus Óg" ("Gənc Aengus"), "Mac ind Óc" ("Gəncin oğlu"), "Maccan" / "Macán" və ya "Mac Óc" / "Mac Óg" ("Gənc oğul") adları ilə tanınır. Ailəsi Aenqusun valideynləri Dagda və Boann idi. Onun qəyyum atası müxtəlif mənbələrdə Elcmar və ya Midir kimi göstərilmişdir. Onun Boyne çayının sahilində yerləşən Newgrangeda da yaşadığı və burada Manannanın sarışın qızı Curcogunu öz himayəsində böyütdüyü söylənilir. Şotlandiya folklorunda Aenqus, qış kraliçası Beiranın oğlu və Brigidin həyat yoldaşı kimi təsvir edilir. Onun qardaş və bacıları arasında Aed, Cermait, Bodb Derg və Brigid yer alır. Aenqus, Fianna qəbiləsinin üzvü Diarmuid Ua Duibhnenin qəyyumu və qoruyucusu idi. O, Diarmuid və Grainneni Fiannanın təqibindən xilas edir. Diarmuid öldükdən sonra, Aenqus onun cəsədini "Brú na Bóinneya" aparır və istədiyi zaman onunla danışmaq üçün ona həyat verir. "Tuatha de Danannın ölüm nağılları" əsərində Aenqusun ögey atası Elcmarı öldürdüyü qeyd olunur. Bu hadisə Elcmarın Midiri öldürməsinə görə intiqam almaq məqsədilə baş verir. Aenqusun Nemhannach adlı bir oğlu var və onun adı "Ventry" döyüşündə çəkilir. Aenqus əfsanəsi Dagda Boyne çayının ilahəsi Boann ilə gizli bir münasibət yaşayır. Boann, həyat yoldaşı Elcmar ilə birlikdə "Brú na Bóinneda" yaşayır. Dagda, Elcmarı bir günlük tapşırıqla evdən uzaqlaşdıraraq Boannu ilə münasibət qurur. Hamiləliyi Elcmardan gizlətmək üçün Dagda "günəşi dayandıran" bir sehr edir ki, vaxtın keçdiyini hiss etməsin. Bu müddətdə Boann Aenqusu dünyaya gətirir. Bir müddət sonra Aenqus öz atasının Dagda olduğunu öyrənir və ondan torpaq istəyir. Əfsanənin bəzi versiyalarında Dagda Aenqusun Elcmarı aldadaraq Bruya sahib olmasına kömək edir. Aenqus Brunu "láa ocus aidche" ("bir gün və bir gecə" və ya "gün və gecə") üçün istəyir. Qədim irland dilində bu ifadə həm qısa müddət, həm də əbədi mənasını verdiyi üçün Aenqus Bruya əbədi sahib olur. Aenqusun digər hekayələri Aenqus yuxularında gördüyü bir qıza aşiq olur. Anası Boann və atası Dagda İrlandiyanı bir il boyunca axtarsalar da, qızı tapa bilmirlər. "Munster" kralı Bodb Derg qızı bir il sonra tapır. Aenqus "Əjdaha ağzı" gölünü ziyarət edərək, zəncirlənmiş 150 qız tapır. Onların arasında yuxusunda gördüyü "Caer Ibormeith" də olur. Daha sonra Caer və digər qızlar bir il müddətinə qu quşuna çevrilir. Aenqusa Caeri quş formasında tanıyarsa, onunla evlənə biləcəyi söylənir. Aenqus özü də qu quşuna çevrilir və birlikdə uçaraq üç gün və üç gecə insanları yuxuya verən gözəl bir mahnı oxuyurlar. Bəzi hekayələrdə Aenqusun qırılmış bədənləri bərpa edərək həyat verdiyi də qeyd olunur. Bundan əlavə, Aenqusun yunan tanrısı Hermes ilə oxşarlıqları olduğu da vurğulanır. Şotlandiya folklorunda Aenqus Şotlandiya folklorunda Aenqus, qış mövsümünün hökmranı olan Beiranın (Cailleach) ən yaraşıqlı oğludur. Aenqus qış boyunca "Tír na nÓgda" qalır. Bir gün, yuxusunda Brigid adlı gözəlin görüntüsü ilə qarşılaşır və onu tapmaq üçün yola çıxmağa qərar verir. Brigid, gözəlliyinə həsəd aparan və onu mümkün olmayan işlər görməyə məcbur edən Kraliça tərəfindən əsir saxlanılır. Aenqus, Avqust ayından üç gün borc alaraq, öz ağ atı ilə Brigidin axtarışına çıxır. Nəhayət, Aenqus Beiranın yeraltı sarayında Brigidə rast gəlir. Aenqus və Brigid evlənirlər, lakin toy mərasimi Beira tərəfindən qara buludlarla pozulur. Beira, öz qara atı ilə onları təqib edir. Sonda Beira qocalır, zəifləyir və gəncliyini bərpa etmək üçün "Gənclik Quyusuna" qayıdır. Beira yuxuya gedərkən, Aenqus və Brigid yayı təmsil edən Kral və Kraliça olurlar. Aenqusun əşyaları Aenqus "Moralltach" (Böyük Hirs) adlı qılınca sahibdir. Bu qılıncı ona Manannan mac Lir vermişdi. Daha sonra Aenqus bu qılıncı ögey oğlu Diarmuid Ua Duibhneyə bağışlamışdır. Bununla yanaşı, "Beagalltach" (Kiçik Hirs) adlı başqa bir qılınc və böyük gücə malik iki nizə — "Gáe Buide" və "Gáe Derg" də ona məxsusdur. Şotlandiya folklorunda Aenqus qızıl simli gümüş arfa sahibidir. O, bu arfa ilə musiqi çaldığında gənclər və qızlar onu izləyirlər. Aenqusun dodaqları sevgililər ayrıldıqda görünməz quşlara çevrilir və bu quşlar sevgililərin arxasınca sevgi mahnıları oxuyur. Müasir təsvirlər Aenqus Uliyam Butler Yatsinin "Wandering Aengus" adlı şeirində təsvir olunur. Şeir, Aenqusun sevgilisini tapmaq üçün bitməz-tükənməz axtarışını təsvir edir. Ceyms Stepensin "The Crock of Gold" adlı romanında Aenqusun köməyi istənilir. "Copper" serialının "Husbands and Fathers" epizodunda, bir obraz Aenqusun hekayəsini danışır. Keyt Tomsoninin "The New Policeman" romanında Aenqus baş qəhrəmana "Tír na nÓgu"nu bərpa etməkdə yardım edir. Aenqus "The Iron Druid Chronicles" seriyasının ilk kitabı "Hounded"də əsas antagonist kimi çıxış edir. Conni Flaynin "Sillion" albomundan "Wandering Aengus" mahnısında onun adı çəkilir. Aenqus "ScyFy" serialında tapmaca sevən bir tanrı kimi təsvir olunur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Aengus#Texts
https://mythopedia.com/topics/aengus
https://irishmyths.com/2021/02/11/celtic-god-of-love/
https://brehonacademy.org/aengus-og-the-irish-god-of-love/
https://emeraldisle.ie/the-dream-of-aengus
https://emeraldisle.ie/the-dream-of-aengus
https://irishmythologystories.substack.com/p/aengus-og-the-love-god-of-the-tuatha
Tarix : 18 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
